Karnawałowe zwyczaje – na przekór zimowej szarudze

Karnawał to czas zabawy. Bywa niedoceniany, choć jest ważny, bo pozwala znaleźć właściwą perspektywę na resztę roku. Dziś nie ma takiego znaczenia jak kiedyś. Warto jednak wciąż sięgać po karnawałowe zwyczaje i tradycje. Niektóre zachowały się do dziś, inne zapomniano. Nie zaszkodzi je sobie przypomnieć! Karnawał sprawia, że świat na nowo nabiera smaku i koloru. Jaka jest jego geneza? Gdzie obchodzi się go najhuczniej? Które zwyczaje wciąż są kultywowane? Sprawdźcie!

Karnawał to czas, kiedy można pozwolić sobie na nieco rozrywki. Nie zaszkodzi wprowadzić trochę urozmaicenia w zimową szarugę. Zabawa jest nam potrzebna – poprawia humor, pomaga się odstresować i uciec (choć na chwilę) od problemów dnia codziennego. Karnawałowe zwyczaje pozwalają też spojrzeć na świat z dystansem i uśmiechem.

Pixabay

Historia zimowej zabawy: geneza karnawału

Jaka jest historia karnawału? Skąd się wziął ten zwyczaj? Tradycje karnawałowe są bardzo stare. Wywodzą się z ludowych kultów agrarnych i płodności. Już w czasach starożytnych obchodzono czas przełomu. Dawniej wierzono, że tańce i zabawy są w stanie uprosić bogów o pomyślność, urodzaj, obfite plony, szczęście. Karnawał był związany z wieloma pogańskimi rytuałami.

Na pradawne źródła z czasem nałożyła się tradycja chrześcijańska. Na wsiach przeważały zwyczaje agrarne, połączone z magią rolniczą. W miastach ważniejsze były aspekty związane z dwoistością czasu, zabawą i postem. Wszędzie było jednak: wesoło, hucznie, gwarnie.

Słowo karnawał pochodzi od łacińskich słów carne i vale, oznaczających „żegnaj mięso”. Oznacza po prostu czas pożegnania z ucztowaniem przed wielkim postem. Najbardziej widowiskowe karnawały odbywają się od wieków w Rio de Janeiro, Wenecji, Nowym Orleanie i Nadrenii-Westfalii.

Karnawał w Polsce: dawne świętowanie

Polski karnawał ma swój oryginalny, rodzimy charakter. Dawniej mówiono o nim „zapusty” lub „mięsopust”. Zaczyna się on w dniu Święta Trzech Króli, a kończy w Środę Popielcową. Niegdyś był to czas bali, maskarad, przedstawień, tańców, ucztowania, pochodów i wspólnego śpiewania.

W dawnych czasach bawiono się hucznie i często. Niektórzy, szczególnie zamożni, świętowali przez długie tygodnie. Imprezy ciągnęły się całymi dniami. Dawniej z karnawałem wiązały się powszechnie wędrówki kolędników, przebieranki, tworzenie kukieł, reduty (bale maskowe), kuligi, tańce, swaty oraz hucznie obchodzone ostatki i tłusty czwartek.

Karnawał dawniej obchodzono bardzo wesoło i beztrosko. Muzyka, zabawy, wróżby, spotkania towarzyskie, wydarzenia pełne fantazji… Często imprezy uświetniały występy różnych artystów oraz błaznów. Był to czas wielu rozrywek! Miał też znaczenie symboliczne. Co oznaczał ten rozrywkowy okres?

Karnawałowy czas był symbolem odrodzenia i przebudzenia po długiej, srogiej zimie. Uważano, że zabawy oraz rozrywki przynoszą szczęście, pomyślność, a także pobudzają wszystko do życia. Najhuczniej świętowano zaś ostatnie dni karnawału, ponieważ zbliżał się post.

Karnawałowe zwyczaje i tradycje: dawniej oraz obecnie

Liczne, bogate i różnorodne obrzędy oraz zabawy karnawałowe w większości odeszły w niepamięć. Zachowały się nieliczne. Nie mają one dawnego rozmachu i żywiołowości, ale warto o nich pamiętać.

Uczty

Nieodłącznym elementem karnawału było kiedyś biesiadowanie. Starano się, by wszystkiego było dużo, a to po to, by się darzyło w przyszłości. Chciano też zaspokoić głód przed zbliżającym się postem. Mówiono, że to zapewnia szczęście. Dlatego na stołach królowała obfitość jadła i napoju, w tym tłuste mięsa, pączki, chrusty, wina, piwa, miody. Wszystko co kojarzyło się z dobrobytem.

W dawnej Polsce pączki w tym okresie były słodką podstawą. Najlepiej z różą. Niegdyś do słabości do tych słodkości chętnie przyznawały się nawet nasze największe gwiazdy i osobistości. Dziś wciąż chętnie sięgamy po pączki w karnawałowym czasie, szczególnie w tłusty czwartek.

Maski i przebrania

Karnawał to czas przekraczania granic. W tym okresie wolno więcej i inaczej. Maskarady mają zaś znaczenie symboliczne. Służą doświadczaniu świata, który nie jest naszą codziennością. Zwyczaj organizacji balów, korowodów oraz zabaw ukształtował się w średniowieczu. Kiedyś zakładano maski, by w tym czasie każdy bawił się dobrze – bez względu na pochodzenie i status społeczny.

To był czas żartów, satyry, „świata na opak”. Wiązał się z zabawą całej społeczności i burzeniem tradycyjnych wzorców postępowania, po to by właśnie były zawsze na swoim miejscu. Dziś popularne są wciąż np. zabawy sylwestrowe w przebraniach.

Bale

Karnawał dawniej był najbardziej roztańczonym okresem w roku. Kojarzył się z wystawnymi balami, eleganckimi strojami. Podczas zabaw tańczono, plotkowano, romansowano. Takie bale były częstym miejscem potajemnych spotkań kochanków. Zabawy te urządzano w najpiękniejszych miejscach, w tym: w wielkich rezydencjach.

Najczęściej do tej tradycji sięgają dziś najmłodsi. Pozostałością tego zwyczaju są np. karnawałowe bale dla dzieci, organizowane w przedszkolach i szkołach. Dorośli też czasem jeszcze w zimowych dniach wybierają się na imprezy taneczne w popularnych miejscach z okolicy. Ale to już nie to samo…

Pexels

Wiele karnawałowych zwyczajów odeszło w niepamięć, ale nie zaszkodzi o nich pamiętać. Mogą być inspiracją do współczesnych rozrywek oraz ciekawym tematem do rozmów. To sposób na urozmaicenie zimowych dni i atrakcyjne skrócenie czasu oczekiwania na wiosnę.

Urocznica, źródła: trojka.polskieradio.pl, lodz.tvp.pl, wikipedia.org, pik.kielce.pl, histmag.org, zdjęcia: Pixabay