Cytaty o języku polskim – z książek, wierszy i inne

„Język polski jest piękny, ponieważ szeleści jak jesienne liście, skrzypi jak mróz zimową porą, świszczy jak wiosenny wiatr, ale i tak rozgrzewa nas, niczym lato, ortografią i interpunkcją!”: tymi słowami Karolina Błażejczyk kilka lat temu wygrała pewien konkurs, który został zorganizowany na profilu facebookowym „Poprawna polszczyzna”. Słowa te stały się popularnym cytatem wśród miłośników naszej mowy. Język jest ważną częścią każdego narodu i świadectwem jego istnienia. Powinniśmy go używać poprawnie, dbać o niego, a także cieszyć jego pięknem. W przededniu Międzynarodowego Dnia Języka Ojczystego zapraszam na subiektywny zbiór, który prezentuje wybrane cytaty o języku polskim.

Polszczyzna, język polski, mowa polska… Różnorodna, mająca długą historię, niepowtarzalna. Jeden z najtrudniejszych języków świata. Obecnie przeżywa gwałtowne zmiany. Liczne zapożyczenia, tendencja do skracania i zdrabniania, potocyzacja, brutalizacja… W takich chwilach warto przyjrzeć się polszczyźnie wzorcowej. Językowi inteligencji polskiej, w tym: mowie pisarzy i językoznawców. Oto wybrane cytaty o języku polskim.

Pexels

Polszczyzna: kilka informacji na początek

Język polski należy do zachodniosłowiańskiej grupy języków indoeuropejskich i jest językiem fleksyjnym. Zaczął się kształtować w X wieku. Wyodrębnia się jego 2 główne odmiany: język ogólny i gwarowy. Polszczyzna ogólna jest upowszechniana przez szkołę, administrację, literaturę oraz prasę.

Poza Polską językiem polskim mówią dziś Polacy na Litwie, Białorusi i Ukrainie oraz na Zaolziu, a także część Polonii w krajach Europy Zachodniej, Ameryki Północnej i Południowej oraz Australii. Wytworzyła się tam też swoista odmiana polszczyzny na podłożu języków miejscowych (tzw. dialekt polonijny).

Pexels

Cytaty o języku polskim: fragmenty książek, poezji, prozy i wypowiedzi

Warto dbać o polszczyznę. Wypowiadać się poprawnie i jasno. Bez polskiego by nas nie było. W zawirowaniach przeszłości, dzięki niemu utrwaliła się pamięć o naszej historii, kulturze, tradycjach oraz obyczajach. W trudnych czasach, to właśnie język pozwolił przetrwać polskości. Niech zbliżający się Międzynarodowy Dzień Języka Ojczystego będzie czasem refleksji nad naszą mową codzienną.

Poniżej znajdziecie wybrane cytaty o języku polskim. To subiektywny zbiór, skompilowany z fragmentów książek dotyczących polszczyzny, a także poezji i prozy znanych twórców, jak też wypowiedzi językoznawców oraz miłośników ojczystej mowy.

„A nade wszystko szanuj mowę twą ojczystą./ Nie znać języka swego – hańbą oczywistą./ Co mi po tym, że wiersze swoje pięknie kształcisz,/ Jeżeli łamiesz zgodę, jeźli język gwałcisz?/ Ma swe pisarz wolności, lecz niech na to pomni,/ Żeby ich, ile można, używał najskromniej./ Czytać dawne języki i obce rozumieć/ Dobrze jest, lecz ojczysty trzeba naprzód umieć./ Chociaż myślisz wysoko, łatwym piszesz piórem,/ Bez języka nie możesz być dobrym autorem”. Franciszek Ksawery Dmochowski, „Sztuka rymotwórcza”

„Język jest głównym składnikiem tego złożonego pojęcia, które obejmujemy wspólnym mianem: Ojczyzna”. Piotr Bąk, „Gramatyka języka polskiego”

„A niechaj narodowie wżdy postronni znają, iż Polacy nie gęsi, iż swój język mają”. Mikołaj Rej, „Do tego, co czytał”

„Język jest nie tylko składnikiem kultury narodu, ale zarazem najlepszym odbiciem tej kultury. W języku jak w zwierciadle odbijają się doświadczenia społeczne jednostki i narodu”. Piotr Bąk, „Gramatyka języka polskiego”

 „O mowo polska, ty ziele rodzime,/ Niechże cię przyjmę w otwarte ramiona;/ Ty będziesz kwieciem tych pól ubarwiona”. Stanisław Wyspiański, „O mowo polska”

„Z językiem jest tak jak z powietrzem i ze zdrowiem. Ich wartość odczuwamy dopiero po stracie”. Piotr Bąk, „Gramatyka języka polskiego”

„Jakie rozkosze, jakie rozkosze!/ Umieć wypisać słowo po słowie,/ Co marzę w myślach, co w sercu noszę,/ Karta zrozumie, piórko wypowie!/ Ludzie gotowi wyśmiać biedaka,/ Nie zrozumieją, serce ci zranią”. Ludwik Kondratowicz, „Poezyje Ludwika Kondratowicza (Władysława Syrokomli)”

„Język polski jest wspaniałym językiem, który kocham z całego serca. Do tego stopnia, iż zrozumiałem, że on inaczej, niż na przykład rosyjski czy angielski pozwala na wyrażanie pewnych emocji i niesamowitych subtelności”. Aleksy Awdiejew, „Mówię o sobie błazen” (wywiad)

„Uważam, że język polski jest ą-ę i tak powinno zostać. Używajmy polskich znaków za każdym razem, gdy wysyłamy esemes lub mejl”. Jerzy Bralczyk, „Prof. Bralczyk: znaki diakrytyczne są nam potrzebne do szczęścia”

„(…) interpunkcja jest odbiciem ładu myśli”. Jerzy Bralczyk, „Wszystko zależy od przyimka”

„Powtarzam bez przerwy, że w języku nie ma słów niepotrzebnych; są tylko formy nadużywane, dlatego odbierane jako manieryczne, irytujące. Co najważniejsze jednak – wyrazy modne niszczą to, co lubię określać mianem najcudowniejszej cudowności każdego języka, a jest nią możność nieustannych wyborów spośród kilku wariantywnych postaci. Uczepiwszy się jednej, tej modnej, stajemy się stylistycznie ubodzy, monotonni”. Jan Miodek, „Pieniążki dla małżonki”, „Wiedza i Życie”

„Będąc ja wmięszkanem, a nie urodzonym Polakiem, nie mogę sie temu wydziwić, gdyż wszelki inny naród język swój przyrodzony miłuje, szyrzy, krasi i poleruje, czemu sam polski naród swem gardzi i brząka, który mógłby iście, jako ja słyszę, obfitością i krasomową z każdem innem porównać”. Hieronim Wietor, „Dedykacja” w „Księgi, które zową Język”

„Bądź z serca pozdrowiona,/ Ojczysta święta mowo!/ Niby łańcuchem złotym/ Wiąże nas twoje słowo”. Leopold Staff, „Mowa ojczysta”

„Źle mówić lub pisać — to znaczy krzywdzić swoją mową tych wszystkich, którzy ją z taką czcią budowali. Język smuci się, choruje, — gdy ludzie źle nim mówią”. Janusz Korczak, „Dziecko salonu”

„Nie miecz, nie tarcz bronią Języka,/ Lecz – arcydzieła!”. Cyprian Kamil Norwid, „Język-ojczysty”

„Oto czterdzieści lat minęło, jak nie widział kraju i Bóg wie ile, jak nie słyszał mowy rodzinnej, a tu tymczasem ta mowa przyszła do niego sama – przepłynęła ocean i znalazła go, samotnika, na drugiej półkuli, taka kochana, taka droga, taka śliczna!”. Henryk Sienkiewicz, „Latarnik”

„(…) polszczyzna jest zobowiązaniem, a dla niektórych pasją”. Czesław Miłosz, „Dziewięćdziesięcioletni poeta podpisuje swoje książki”

„Może on mówił w jakimś innym języku. Po polsku. Jeśli język polski tak się świeci, to chcę się go nauczyć”. Antonia Michaelis, „Baśniarz”

„Tak to było i tak się ziściło/ Taką pieśnią się dozieleniło./ I zielono, zielono w ojczyźnie,/ W mojej pięknej ojczyźnie – polszczyźnie”. Julian Tuwim, „Zieleń”

Pixabay

Zachęcam także do przeczytania tekstu: “Niezwykła polszczyzna. 3 ciekawostki o języku polskim“.

autor: Urocznica, źródła: literat.ug.edu.pl, senat.gov.pl, wikiquote.org, lubimyczytac.pl, sjp.pwn.pl, encyklopedia.pwn.pl/haslo/Polska-Jezyk;4575053.html; zdjęcia: Pexels