Paluch sztywny – przyczyny, objawy, leczenie

Odczuwasz ograniczenie ruchomości w obrębie pierwszego palca stopy? Masz trudności z chodzeniem? Albo obserwujesz obrzęk i tworzenie się wyrośli kostnych? Możliwe, że cierpisz na paluch sztywny. To zwyrodnienie ma postępujący charakter i dlatego warto podjąć leczenie na jak najwcześniejszym etapie choroby. Co należy wiedzieć o paluchu sztywnym?

Paluch sztywny – czym jest?

Paluch sztywny z łac. hallux rigidus to zwyrodnienie w obrębie stawu śródstopno-paliczkowego, zlokalizowanego u podstawy dużego palca.  Jak w każdej chorobie zwyrodnieniowej jej istotą jest uszkodzenie/zanik chrząstki stawowej. Pacjenci cierpiący na tę przypadłość skarżą się na sztywność i dyskomfort w obrębie stopy. Niekomfortowe jest również tworzeniem się wyrośli kostnych bezpośrednio przy głowie pierwszej kości śródstopia, co często powoduje trudności podczas chodzenia i uniemożliwia noszenie pewnych typów obuwia. Należy nadmienić, że choroba ma postępujący charakter. Początkowo sztywność palucha nie jest bardzo odczuwalna, a zakres ruchów ulega ograniczeniu wyłącznie w niewielkim stopniu. Z tego względu warto szukać pomocy już na wczesnym etapie choroby.

Przyczyny powstawania palucha sztywnego

Paluch sztywny jest rozpoznawany zwykle u osób dorosłych, częściej u kobiet. Zaobserwowano, że istnieją pewne predyspozycje rodzinne do dziedziczenia tej choroby, zwłaszcza jeśli deformacja występuje na obu stopach. Poza czynnikami genetycznymi przyczyny sztywności palucha można podzielić na:

• urazy: pojedynczy uraz lub nakładające się mikrourazy;
• typ budowy stopy: długą I kość śródstopia, pierwotną elewację I kości śródstopia, płaski bądź trójkątny kształt głowy I kości śródstopia;
• choroby: choroby reumatoidalne, dnę moczanową, uogólniona choroba zwyrodnieniowa stawów;
• stany po przebytych operacjach np. palucha koślawego;
• idiopatyczne, czyli o nieznanym podłożu.

Paluch sztywny a haluksy

Opisywane schorzenie jest drugim co do częstości (zaraz po haluksach) zwyrodnieniem dotykającym staw w paluchu i często bywa z nim mylony. Mimo że, oba stany dotyczą jednego stawu –postępowanie w każdym przypadku jest zupełnie odmienne.  Dolegliwości bólowe wynikające z pojawienia się sztywności palucha – intensyfikują w czasie. Wraz z progresją choroby maleje ruchomość w stawie i staje się on coraz bardziej sztywny. Ponadto u pacjentów cierpiących z powodu haluksów najczęściej nie występują grzbietowe osteofity i znaczne ograniczenie zgięcia grzbietowego stawu – typowe dla palucha sztywnego.

Objawy palucha sztywnego

Najważniejszym objawem wskazującym na paluch sztywny jest bolesne ograniczenie zakresu ruchomości palucha, szczególnie zgięcia grzbietowego w stawie. Pacjenci dotknięci tą przypadłością skarżą się również na powstawanie zmian zwyrodnieniowych w postaci osteofitów, czyli wyrośli kostnych. Tworzą się one głównie po stronie grzbietowej głowy I kości śródstopia. Osteofity często powodują zniekształcenie stawu, co czasem jest widoczne gołym okiem jako obrzęk w okolicy stawu śródstopno-paliczkowego.

W zaawansowanych deformacjach dochodzi do bolesnego ograniczenia ruchomości stawu śródstopno-paliczkowego, co często prowadzi do zaburzeń chodu. Stopień tych zaburzeń zależy od stopnia zaawansowania i nasilenia choroby. Do innych dolegliwości związanych z paluchem sztywnym, należą: utykanie, bóle w innych częściach układu ruchu (np. w odcinku lędźwiowym kręgosłupa i w biodrze), co wynika ze zmian w sposobie chodzenia, wymuszonych przez ból dużego palca, a także parestezje spowodowane podrażnieniem nerwu grzbietowego przyśrodkowego palucha.

Jak rozpoznać paluch sztywny?

Ortopeda, najczęściej stawia diagnozę podczas badania manualnego pacjenta. W trakcie badania można wyczuć obecność osteofitów, stwierdzić zmniejszony zakres ruchu w stawie, a także obecność dolegliwości bólowych. Równie ważny jest także zebranie dokładnego wywiadu i badania obrazowe, przede wszystkim  RTG stopy w projekcji przednio-tylnej oraz bocznej. Prześwietlenie powinno być koniecznie wykonane w obciążeniu, czyli na stojąco. W badaniu RTG przede wszystkim można zaobserwować zwężenie szpary stawowej świadczące o zaniku chrząstki stawowej oraz obecność osteofitów. Na podstawie badań lekarz ustala zaawansowanie choroby: najczęściej stosuje się 4-stopniową skalę wg Shurnas i Coughlin. Ma ona znaczenie w kwalifikowaniu pacjenta do leczenia operacyjnego.

Leczenie palucha sztywnego

Leczenie palucha sztywnego można podzielić na zachowawcze i operacyjne. To jaka z metod okaże się najlepsza dla danego pacjenta, sugeruje lekarz po przeanalizowaniu wyników badań i uwzględnieniu ogólnego stanu zdrowia i wieku chorego.

Wspomniane leczenie zachowawcze to przede wszystkim: terapia manualna, kinesiotaping, fala uderzeniowa, laser wysokoenergetyczny, a także ćwiczenia rozluźniające. Ma ono wywrzeć działanie przeciwbólowe, zwiększyć produkcję kolagenu i pobudzić mikrokrążenie. Niezwykle istotne jest, by było nadzorowane przez wykwalifikowanego lekarza i fizjoterapeuty, ponieważ nieodpowiednio przeprowadzona rehabilitacja może doprowadzić do pogłębienia zwyrodnienia i pogorszenia stanu zdrowia.

Kiedy wymienione sposoby nie dają ulgi w bólu, a schorzenie postępuje, lekarze zwykle rekomendują przeprowadzenie zabiegu operacyjnego. Do najczęściej stosowanych technik operacyjnych należą:

• artrodeza – tzn. usztywnienie stawu podstawno-paliczkowego;
• endoprotezoplastyka stawu podstawno-paliczkowego palucha;
• cheilektomia – zabieg, polegający na usunięciu wyrośli kostnych po stronie grzbietowej stawu śródstopno-podeszwowego;
• zabieg wg Kellera-Brandesa- czyli fragmentaryczne usunięcie podstawnego paliczka palucha.

Źródło: cmmedicum.com/ortopedia/chirurg-stopy/paluch-sztywny/

*Tekst i zdjęcia: artykuł sponsorowany (zewnętrzny). Blog ma charakter wyłącznie hobbystyczny. Przed zastosowaniem się do porad z zakresu wiedzy specjalistycznej, należy skonsultować się z ekspertem.