Recenzja: „Drugie imię. Septologia I-II” Jon Fosse

Jon Fosse to norweski pisarz i dramaturg. Laureat Literackiej Nagrody Nobla 2023. Pisze w języku nynorsk. To autor prozy, poezji, esejów, książek dla dzieci oraz sztuk teatralnych. Twórca ciekawy, ważny, wart zainteresowania. Wyróżniający się z tłumu! Tej jesieni nakładem wydawnictwa ArtRage po polsku ukazał się pierwszy i drugi tom opus magnum Fossego – „Septologii”. To „Drugie imię”. Takie lektury trzeba czytać! Zapraszam na recenzję.

Niektórzy przylepiają mu łatkę nudziarza i pisarza trudnego. Niesłusznie! Jon Fosse jest spokojny, wymagający, ale nie pisze o niczym! Jego proza ma przekaz i głęboki sens. Trzeba tylko dostosować się do rytmu pisania autora, pozwolić sobie na chwilę wyciszenia, a potem uważnie wczytać się w tekst, który (nawiasem mówiąc) jest napisany prostym językiem…

Mistyk z krainy fiordów

Fosse urodził się w małej wiosce na zachodnim wybrzeżu Norwegii. Studiował literaturę, socjologię i psychologię. Prócz pisania, zajmuje się też tłumaczeniem. O nagrodzie Nobla dowiedział się, kiedy podróżował samochodem. Dostał ją „za nowatorskie sztuki teatralne i prozę, które dają wyraz temu, co niewypowiedziane”, jak napisał komitet z Akademii Szwedzkiej. „W jego twórczości dominuje tonacja uniwersalna z nutami nordyckiej prozaiczności oraz melancholii”: tak opisał prozę autora Andrzej Dziedzic z Katedry Nordystyki Wydziału Filologicznego UJ.

Jon Fosse od lat otrzymuje nagrody i cieszy się uznaniem krytyków. W Polsce do tej pory był słabo znany, choć jego sztuki wystawiano w teatrach. W jednym ze swoich tekstów przyznał, że pisarzem, który miał na niego największy wpływ, był niemiecki mistyk Mistrz Eckhart.

Twórczość autora zalicza się do norweskiego postmodernizmu. To proza tradycyjna i nowoczesna jednocześnie. Fosse uważany jest za jednego z najważniejszych twórców naszych czasów. O jego znaczeniu niemiecki tygodnik „Die Woche” napisał: „Na początku był Henryk Ibsen, następnie nie było nic, a teraz mamy Jona Fossego”.

Autor powtarza często w wywiadach, że pisanie daje mu ukojenie, że uratowało mu życie. W jego twórczości można odnaleźć wątki autobiograficzne. Fosse to też minimalista słowa. Posługuje się językiem prostym i oszczędnym. Jego proza jest skromna, pełna pokory, ale też medytacyjna. To literatura o refleksyjnym charakterze. Słowa klucze dla jego twórczości to: zwyczajność, samotność i powolność.

Taka też jest „Septologia” w pierwszym i drugim tomie. Utwór autora jest napisany prostym, ale filozoficznym językiem. Podejmuje tematykę egzystencjalną, psychologiczną i metafizyczną. To literatura wymagająca, niespieszna, głęboka. Minimalistyczna językowo, ale bogata w różne treści. Zapadająca w pamięć oraz serce.

Sprawy najważniejsze

„Drugie imię. Septologia I-II” to książka, która ma ciekawą formę i treść. Pozycja pisana jest w formie strumienia świadomości. Mamy tu monolog wewnętrzny głównego bohatera. Fosse ma własny styl. Oszczędny, pełen powtórzeń, myśli, uczuć, wspomnień. Tekst pisany jest ciurkiem, praktycznie bez kropek, wylewa się ze stron. Zmusza czytelnika do uważnej lektury, skupienia się. I o to w tym wszystkim chodzi…

Głównym bohaterem tej historii jest Asle, malarz i wdowiec, który mieszka samotnie w miejscowości Dylgja. Jedynymi osobami, z którymi się stale widuje, są jego sąsiad i właściciel galerii w Bjørgvin. Tam też mieszka drugi Asle, sobowtór głównego bohatera. Pierwszy z nich podniósł się z upadku, nawrócił, rzucił picie i odniósł sukces artystyczny. Drugiemu przypadł trudniejszy los. Wszystko powoli zmierza do spotkania obu bohaterów.

„Drugie imię” Jona Fossego to opowieść o miłości, śmierci, przyjaźni, przemijaniu, wierze, sztuce, ludzkich słabościach. Proza blisko człowieka, humanistyczna. Autor podejmuje tematy ziemskie i duchowe. W centrum stawia jednostkę ludzką. Człowieka nieidealnego, zmagającego się z ułomnościami i trudami istnienia, jednocześnie potrafiącego docenić wagę życia.

Akcja rozwija się powoli. To jednak wciągająca, poruszająca proza. Przedstawia obraz kondycji ludzkiej. Codzienne życie, smutki i radości. Fundamentalne pytania, trudne tematy, sprawy najważniejsze. To wszystko wplecione jest w historię bohatera-narratora.

Spokój duszy

Proza Fossego wymaga uważnej, pogłębionej lektury. Zmusza do tego forma i treść. Być może nie jest to książka dla każdego, ale zdecydowanie warto dać jej szansę. Dobrze jest sięgać po różnorodną literaturę! Książki służą przecież nie tylko rozrywce, ale i poszerzaniu horyzontów. Literatura piękna, wysoka to wartościowa forma sztuki, która przynosi czytelnikowi wiele korzyści. Czytanie może być sposobem na rozwój osobisty, intelektualny, duchowy…

Pierwszemu i drugiemu tomowi „Septologii” warto dać kredyt zaufania. To literatura naprawdę wartościowa. W trakcie czytania prozy Fossego na myśl przychodzi słynna „Modlitwa o pogodę ducha”. „Boże, użycz mi pogody ducha,/ abym godził się z tym, czego nie mogę zmienić,/ odwagi, abym zmieniał to, co mogę zmienić,/ i mądrości, abym odróżniał jedno od drugiego”.

„Drugie imię” Jona Fossego to książka o poszukiwaniu wewnętrznego spokoju i pogodzeniu się z życiem. Lektura ludzka, mądra, skłaniająca do wielu przemyśleń. Tyle na zachętę… Szczerze polecam.

Autor: Jon Fosse

Tytuł: Drugie imię

Tłumaczenie: Iwona Zimnicka

Wydawnictwo: ArtRage

Rok wydania: 2023

*egzemplarz zakupiony

autor: Urocznica, zdjęcia: mat. prasowe wyd., Wikipedia

PS Czytaliście lub macie zamiar? Będę mieć prozę Fossego dalej na oku. Chętnie sięgnę po kolejne części „Septologii”. Po więcej ciekawych książek zapraszam do działu Biblioteczka i na Instagram!

Cytaty o cierpieniu, chorobie i smutku