Tłusty czwartek rozpoczyna ostatni tydzień karnawału. To czas zabawy i objadania się. Tradycją tego dnia jest bowiem jedzenie pączków oraz faworków. Ostatni czwartek przed wielkim postem, dawniej znany był także pod nazwami „zapusty” lub „mięsopust”. W polskiej kulturze ma bogatą tradycję, dlatego też warto przyjrzeć mu się bliżej.
Data tłustego czwartku zależy od tego, kiedy świętujemy Wielkanoc. Dzień ten jest ruchomy. W 2021 roku tłusty czwartek wypada 11 lutego. Oto kilka ciekawostek na jego temat.
źródło: Pixabay
Tłusty czwartek – historia, fakty, ciekawostki
„Góra pączków, za tą górą/ tłuste placki z konfiturą,/ za plackami misa chrustu,/ bo to dzisiaj są zapusty./ Przez dzień cały się zajada,/ a wieczorem maskarada”: tak pisał o tym dniu Władysław Broniewski w wierszu „Tłusty czwartek”. Poniżej znajdziecie kilka ciekawostek, dzięki którym z pewnością poszerzycie swoją wiedzę na temat tego wyjątkowego czasu.
1/ Nazwę zwyczaju piszemy małą literą
Według zasad polskiej pisowni nazwę „tłusty czwartek” piszemy małą literą. Dlaczego? Ponieważ to nie nazwa święta, ale zwyczaju. Pisownia tego typu dni często budzi wątpliwości, najlepiej wtedy zajrzeć do „Słownika języka polskiego PWN”, choćby internetowego (sjp.pwn.pl). To właśnie on podpowiada, że „małą literą piszemy nazwy obrzędów, zabaw i zwyczajów”. Tak zapisujemy przecież także m.in. takie słowa jak: andrzejki, dożynki, dyngus, gaik, kupała, mikołajki, oczepiny, walentynki.
2/ Geneza tłustego czwartku sięga pogaństwa
Uważa się, że początków tłustego czwartku można doszukiwać się w czasach pogańskich. Dawniej był to dzień, kiedy świętowano odejście zimy i nadejście wiosny. Rzymianie raz w roku obchodzili tzw. „tłusty dzień”. Świętowano ten czas poprzez jedzenie treściwych potraw, wytrawnych pączków (z ciasta chlebowego nadziewanego słoniną) oraz picie wina. Później to się upowszechniło. Poza tym, w przedchrześcijańskiej kulturze słowiańskiej także był zwyczaj jadania tłustych wypieków. Sięgano po nie z okazji ważnych uroczystości oraz świąt.
3/ Tłustoczwartkowe przysmaki nie były dawniej słodkie
W dawnej Polsce tego dnia nie brakowało obfitego jadła. Objadano się mięsem, słoniną, pierogami, kaszą ze skwarkami, a wszystko suto zakrapiano alkoholem. Początkowo dobrze nam znane pączki nie były wcale słodkie! Powstawały z ciasta chlebowego, były nadziewane pikantnym farszem ze słoniny, boczku lub skwarków. Jedzenie tego dnia słodkich specjałów zadomowiło się w naszym kraju w XVI wieku. Wtedy Polskę opanowały faworki (chrusty, chruściki) oraz pączki ze słodkim nadzieniem z konfitury lub marmolady (zwane też pampuchami).
4/ Ten dzień ma magiczny sens
Według etnografów karnawałowa zabawa, tańce i obfitość pożywienia tego dnia dawały podstawę do wróżb i zaklinania urodzaju. Wierzono w magiczny sens tłustoczwartkowego obżarstwa. Obfitość jedzenia miała prowokować urodzaj i dobrobyt na cały rok. Tłuszcz symbolizował dostatek oraz pomyślność. Z tym dniem związane były różne wróżby i zwyczaje. Do dziś zresztą w Polsce uważa się, że w ostatni czwartek karnawału każdy powinien zjeść choć jednego pączka. Słodki przysmak ma zapewnić szczęście przez 12 miesięcy.
5/ W tym czasie ważny jest humor i dobra zabawa
Dawniej, w końcówce karnawału zabawy i biesiady przybierały na sile. Przebierano się, urządzono maskarady, bale, uczty. Dużo żartowano. Powszechnie miały miejsce różne pokazy i figle. Tę tradycję przywołuje stare polskie przysłowie: „Powiedział Bartek, że dziś tłusty czwartek, a Bartkowa uwierzyła, dobrych pączków nasmażyła”. W humorystycznym tonie ułożony jest też wspomniany wcześniej utwór Broniewskiego, który dobrze opisuje dawny charakter tego dnia, a kończą go wersy: „W tłusty czwartek się swawoli,/później czasem brzuszek boli”. Dziś to także dzień pełen uśmiechu. Przykładem tego np. jest popularność śmiesznych wierszyków, życzeń oraz zabawnych obrazków, które krążą w tym czasie w internetowej sieci.
Niech tak będzie i tym razem. Podobno śmiech pomaga spalać kalorie. Udanej końcówki karnawału!
źródło: Pixabay
Więcej ciekawostek znajdziecie w dziale: Styl życia.
autor: Urocznica, źródła: „Polskie tradycje i obyczaje”, A. Willman, S. Chmiel, Dragon 2016; „Tłusty Czwartek: Historia pysznej tradycji”, A, Pipała, focusnauka.pl; „Słów kilka o zapustnych zwyczajach”, P. Brodziński, historia.org.pl; wikipedia.org, sjp.pwn.pl; zdjęcia: Pixabay
