Dziady była to uroczystość ku czci zmarłych, kultywowana u ludów słowiańskich oraz bałtyckich i obchodzona dwa razy w roku: na wiosnę, a także na jesieni. Piękna tradycja! Wiązała się z ucztą obrzędową, składaniem darów dla zmarłych, rozpalaniem ognia… Została zastąpiona Zaduszkami. To tam można znaleźć jej echa! Warto więc przyjrzeć się bliżej temu zwyczajowi. Jak obchodzono dziady? Co współcześnie ma do zaoferowania „polskie Halloween”? Tu znajdziesz odpowiedź na te i inne pytania.
„Gromada niech się tu zbierze!/ Oto obchodzimy Dziady!/ Zstępujcie w święty przybytek;/ Jest jałmużna, są pacierze,/ I jedzenie, i napitek”: pisał Adam Mickiewicz w II części „Dziadów”. Noc z 31 października na 1 listopada to szczególny, magiczny czas. Warto spędzić dziady jesienne ciekawie!
Maski (zwane kraboszki lub karaboszki) symbolizujące duchy zmarłych, Wikipedia
Dawne dziady jesienne
Dziady to część naszego kulturowego dziedzictwa. Spotkanie żywych ze zmarłymi. Zmierzenie się z tematem śmierci. Dawne dziady miały na celu nawiązanie relacji z duszami przodków. Uważano, że w tym czasie należy odpowiednio przygotować się do spotkania ze zmarłymi. Jak obchodzono dziady?
Skupiano się na tym, by dusze przodków odpowiednio ugościć, zapewnić sobie ich przychylność, opiekę oraz pomóc im osiągnąć spokój w zaświatach. Karmiono i pojono duchy. Podczas tego święta odbywały się obrzędy związane z jadłem. Uczta była przeznaczona dla wezwanych i przybywających dusz zmarłych. Jednocześnie była składaną im ofiarą.
Zapalano dla duchów ogniska. Pozwalały one się ogrzać i wskazywały drogę wędrującym zmarłym. Zapalanie ognia było zwróceniem się ku „innemu”, pozaziemskiemu światowi. Odbywały się uczty cmentarne. W niektórych regionach Słowiańszczyzny przygotowywano nawet dla dusz kąpiel! Popularne podczas dziadów były też karaboszki, czyli maski symbolizujące zmarłych.
Ważną rolę w trakcie dziadów odgrywali „żebracy”, zwani „dziadami”. Wierzono, że mają możliwość kontaktu z „tamtym” światem. W czasie nocy obrzędów karmiono ich, pojono, obdarowywano i proszono o wstawiennictwo oraz modlitwę za zmarłych bliskich. Odbywały się tzw. „dziadowskie bale”.
W czas dziadów trzeba było też przestrzegać pewnych zasad. Niektóre czynności były niedozwolone. Na przykład: nie można było wylewać wody przez okno, by nie ochlapać przechodzącej obok duszy… Nie można było też bielić domów, by nie uwięzić zmarłego.
Chrześcijaństwo zaadaptowało niektóre zwyczaje oraz symbole związane z dawnymi dziadami. Dzień Zaduszny jest tego przykładem.
Zaduszki, obraz olejny Joža Uprka z 1897 roku, Galeria Narodowa w Pradze, Wikipedia
Alternatywy dla Halloween
Wigilia Wszystkich Świętych to czas, który można spędzić na wiele ciekawych sposobów. Może być tradycyjnie, oryginalnie, kulturalnie… Jest wiele alternatyw dla Halloween! Oto kilka pomysłów na to, jak spędzić nasze dziady.
- Przygotuj się na Wszystkich Świętych oraz Dzień Zaduszny. Idź na cmentarz. Jeszcze przed 1 i 2 listopada odwiedź groby bliskich. Posprzątaj, zapal znicze, złóż kwiaty. Możesz zrobić też coś dobrego, czyli posprzątać groby zaniedbane, ludzi nieznanych czy zapomnianych. Tylko sprawdź wcześniej, w jakich godzinach bramy cmentarne są otwarte! Poświęć też chwilę na refleksję, pozwól sobie na moment wyciszenia.
- Urządź rodzinny wieczór. Przygotuj kolację z tradycyjnymi potrawami. Podczas wieczerzy wspominaj bliskich, którzy odeszli. To czas na wspominki, pamiątki, celebrowanie chwil z najbliższymi. Można tego wieczoru skupić się na tematach metafizycznych i moralnych, tak jak przed wiekami robili to nasi przodkowie.
- Weź udział w obrzędzie dziadów. W wielu miejscach w Polsce odbywają się różne wydarzenia związane z tym zwyczajem. Spektakle, warsztaty (np. wykonywania karaboszki – słowiańskiej maski rytualno-obrzędowej, która pozwalała nawiązać kontakt ze zmarłymi), spotkania… Inny pomysł to Bal Wszystkich Świętych, łączący tradycję oraz chrześcijański przekaz.
- Zapal świecę. Światło to symbol życia, jasności, dobra, wieczności, odrodzenia. Znak pamięci. Dawniej wierzono, że płomienie ogrzewają dusze błąkające się po ziemi i chronią przed złymi mocami. Świeca ma bogatą symbolikę. Uważa się, że łączy niebo i ziemię. Przypomina o nadziei, ale też przemijaniu. Doskonale podkreśla wyjątkową atmosferę.
- Czytaj książki lub oglądaj filmy albo spektakle o dziadach. To dobry sposób, by dowiedzieć się więcej o tradycji oraz kulturze polskiej! Dawne rytuały i wierzenia stały się przecież inspiracją do napisania słynnych „Dziadów” Mickiewicza. Ten dramat to jeden z najważniejszych utworów w historii literatury polskiej! Sięgnij po książkę, obejrzyj film „Lawa” (1989) lub postaw na tematyczne widowisko, np. „Dziady. Śladami Adama Mickiewicza”.
Cmentarz w noc dziadów, Stanisław Bagieński, 1904 r., Wikipedia
Ciekawostki i tradycje
31 października to z pewnością data niezwykła. Oczywiście sposób spędzania dziadów zależy od indywidualnych preferencji! Dla jednych będzie to czas rozrywki, dla innych refleksji lub odpoczynku. Nie zaszkodzi jednak spędzić ten niezwykły moment w roku w sposób wyjątkowy! I sięgnąć do naszej tradycji…
Można na przykład poszukać ciekawostek i informacji związanych z tematem dziadów. Czy wiesz, że w Bibliotece KUL przechowywana jest kopia II części „Dziadów” z poprawkami Adama Mickiewicza? A powszechne odwiedzanie cmentarzy zaczęło się dopiero w XIX wieku, bo wcześniej zmarłych czczono głównie w domach? To interesujące, prawda?! Warto wiedzieć, jak obchodzono dziady…
3 początkowe zwrotki utworu Upiór autorstwa Adama Mickiewicza, wydanie z 1829 roku, Wikipedia
autor: Urocznica, źródła: m.in. encyklopedia.pwn.pl, historia.dorzeczy.pl, samorząd.infor.pl, dzieje.pl, wikipedia.org, zdjęcia: Pexels, Wikipedia
Polskie wiersze na Wszystkich Świętych i Zaduszki
Nie dalej jak wczoraj opowiadałam córce o obrzędzie jakim są dziady,bo dzisiejsze dzieciaki to tylko Halloween i cukierek albo psikus…. aż żal że w szkole nie porusza się tematu dziadów, przynajmniej do tej pory tak było…
Przy omawianiu “Dziadów” trochę jest o tym mowy, ale faktycznie mogłoby być więcej i również w niższych klasach…
Piękny zwyczaj.
Zdecydowanie.
Przyjemnie czyta się Twój tekst. Jakby lektura ,,Dziady” we fragmentach mnie nie porwała. Ale sama tradycja jest interesująca, zwłaszcza gdy ktoś ją ciekawie opowiada czy opisuje. Śmierć jest nieodłącznym elementem życia człowieka i w sumie poprzez święto Wszystkich Świętych przypominamy sobie o niej, o tym, że nie będziemy żyć wiecznie na tym świecie oraz o tych co już odeszli, gdzie w codziennym pędzie pewnie bardzo rzadko zwracamy na to uwagę. Chyba, że ktoś już kogoś stracił i ciągle jest w nim ból straty.
Tradycja ta jest bardzo interesująca i warta pamięci. Dokładnie. Dziękuję za komentarz.
Ciekawy post.
I bardzo dobre propozycje na obchodzenie naszych Dziadów.
Pozdrawiam serdecznie
Cieszę się, że przypadły Ci do gustu. 🙂
Bardzo ciekawy i mądry wpis. Wieczorem idąc po moim osiedlu mijałam gromady dzieci wrzeszczące i pukające do domów. Tak obchodzą Helloween. Jak piszesz może warto zwrócić uwagę że przecież mamy swoje zapomniane obrzędy związane ze świętem Wszystkich Świętych. No cóż każdy świętuje jak chce ja byłam wcześniej na cmentarzu i posprzątałam groby znajomych a jutro pójdą i chwilę zadumam się nad grobami. Pozdrawiam :-).
Zdecydowanie warto znać rodzime tradycje. 🙂
Dzięki Tobie odświeżyłem sobie Urocznico wiele rzeczy, pozdrowienia 🙂 .
🙂
Świetny wpis, te nasze, słowiańskie obrzędowe maski świetne 🙂
O tak, maski robią wrażenie. 🙂
Mega ciekawy wpis! Potwierdzasz nim, że ludzie chwalą cudze tradycje, a nie znają swoich, może nawet bogatszych.
Bardzo ciekawy wpis 🙂
Uważam, że ciekawe mamy stare polskie obyczaje oraz zabobony 🙂
Ciekawe. 🙂
Bardzo ciekawy wpis, obecnie te zwyczaje popadają w zapomnienie, cieszę się, że o nich przypominasz 🙂
Warto znać tradycje i zwyczaje swojego kraju. 🙂
Kolejny bardzo interesujący post.
Serdecznie pozdrawiam:)
🙂