Niezwykła polszczyzna. 3 ciekawostki o języku polskim

Zbliża się Międzynarodowy Dzień Języka Ojczystego. Coroczne święto obchodzone 21 lutego zostało ustanowione przez UNESCO, a jego celem jest zwrócenie uwagi na znaczenie mowy ojczystej jako dziedzictwa kulturowego. Z tej okazji warto przyjrzeć się bliżej polszczyźnie. Oto subiektywne zestawienie, które prezentuje najbardziej intrygujące ciekawostki o języku polskim.

Język polski pochodzi z grupy zachodniosłowiańskiej i stanowi część rodziny indoeuropejskiej. Ocenia się, że jest mową ojczystą około 44 mln ludzi na całym świecie. Uważa się, że to 1 z 25 największych istniejących języków. Czego jeszcze nie wiecie o polszczyźnie? Poniżej znajdziecie ciekawostki o języku polskim, z których niektóre z pewnością was zaskoczą.

Pixabay

Polszczyzna: ciekawostki o języku

Polszczyzna wywodzi się z języka praindoeuropejskiego. Powstała z zachodniego wariantu prasłowiańskiego, z dialektu lechickiego. Najbliższe pokrewieństwo wykazuje z czeskim, słowackim i ukraińskim. Na język duży wpływ wywarły także m.in. niemiecki, włoski, francuski oraz łacina.

Podobno, przeciętnie nie używamy więcej niż kilkunastu tysięcy polskich słów, choć rozumiemy około 30 tys., a niektórzy nawet 100 tysięcy! Poza tym, język polski jest uważany za jeden z najtrudniejszych na świecie. Niełatwa gramatyka, szeleszcząca wymowa, różnorodne słownictwo. To wszystko sprawia też, że jest niezwykle ciekawy! Poniżej 3 ciekawostki o języku polskim, które warto znać.

1/ Pierwsze polskie zdanie dotyczy mielenia na żarnach

Pierwszym zapisanym w języku polskim tekstem było słynne zdanie pochodzące ze spisanej w XIII wieku „Księgi założenia klasztoru świętej Marii Dziewicy w Henrykowie”, znanej jako „Księga henrykowska”. Pojawiło się w momencie wyjaśnienia genezy nazwy wsi Brukalice. Według zapisu wieś wzięła swoje miano od uszczypliwego przydomka jej właściciela Boguchwała, który chcąc odciążyć małżonkę od pracy przy mieleniu na żarnach powiedział: „Day, ut ia pobrusa, a ti poziwai”.

Słowa te po transkrypcji brzmią następująco: „Daj, ać ja pobruszę, a ty poczywaj”. Współcześnie moglibyśmy przetłumaczyć je jako: „Daj, niech ja pomielę, a ty odpoczywaj”. Obok polskiej przekładni autor zamieścił częściowo łacińskie znaczenie wypowiedzianych słów: „sine, ut ego etiam molam”.

2/ Najstarszy zachowany tekst drukowany pochodzi z XV w.

Pierwsze zachowane druki w języku polskim pochodzą z XV wieku. Najstarszy drukowany dokument na naszych ziemiach to „Almanach krakowski na rok 1474”. Wśród pierwszych druków w języku polskim są też 3 modlitwy katolickie opublikowane w „Statutach synodalnych biskupów wrocławskich” wydrukowanych w 1475.

Pierwszą drukowaną całkowicie w języku polskim książką jest prawdopodobnie „Historyja umęczenia Pana naszego Jezusa Chrystusa” z 1508 roku. Kolejną, jedną z pierwszych publikacji po polsku, jest modlitewnik „Raj duszny” z 1513 r. Wśród najstarszych książek w języku polskim wymienia się też „Rozmyślania przemyskie”, czyli średniowieczne opowieści apokryficzne o życiu Jezusa i Marii pochodzące z przełomu XV i XVI wieku.

3/ Polski alfabet ma burzliwą historię

Polski alfabet powstał na bazie pisma łacińskiego. Dzieje jego powstania są burzliwe. Na przestrzeni wieków ulegał licznym zmianom. Obecnie polski alfabet składa się z 32 liter. Dziewięć z nich ma znaki diakrytyczne, czyli graficzne znaki występujące w wielu systemach pisma, umiejscowione nad lub pod literą albo obok lub wewnątrz niej. Zmieniają one sposób odczytu litery i tworzą przez to zupełnie nową. W nasz alfabet nie wliczają się: Qq, Vv i Xx. Występują tylko w słowach obcego pochodzenia, czyli zapożyczeniach. Każda litera polskiego alfabetu występuje zarówno w formie majuskuły (wielkiej litery), jak i minuskuły (małej).

„Zażółć gęślą jaźń” to żartobliwe, najkrótsze zdanie zawierające wszystkie znaki diakrytyczne języka polskiego. Wykorzystywane jest powszechnie do sprawdzania obsługi polskiego alfabetu w fontach i programach komputerowych. Zdanie jest poprawne gramatycznie, ale nie przekazuje sensownej treści. Warto dodać, że nasz alfabet pełni nie tylko funkcję użytkową. Można go uznać za dzieło sztuki. Podobno Helena Modrzejewska, deklamując polski alfabet, wprawiała w zachwyt amerykańskie salony.

Wikipedia

Czy ciekawostki polonistyczne przypadły wam do gustu? Dajcie znać w komentarzach. Zachęcam także do przeczytania tekstu: “Cytaty z wierszy i przysłowia o lutym“.

autor: Urocznica; źródła: polszczyzna.pl, ibrbs.pl, kultura.onet.pl, bn.org.pl, wikipedia.org; zdjęcia: Pixabay, Wikipedia