Najsłynniejsi ukraińscy poeci z literackiej klasyki

Najsłynniejsi ukraińscy poeci: Taras Szewczenko i inni

Polskę z Ukrainą łączy bliskie sąsiedztwo, wspólna historia, pokrewieństwo języków, podobieństwo losów, a mimo to nasze narody wciąż mało wiedzą o swojej kulturze. Literatura tymczasem dla naszych obu krajów od wieków jest tym, co pomaga przetrwać trudne chwile, buduje tożsamość i łączy. Polsko-ukraińskie związki kulturowe są bardzo bogate. W ramach integracji przez literaturę – zapraszam na kolejny post. Myślę, że warto znać choć fragment dziedzictwa kulturowego Ukrainy. Szczególnie dawnej liryki, która od wieków buduje słowiańskiego ducha! Dlatego też ten tekst poświęcam ciekawej grupie, jaką są ukraińscy poeci należący do literackiej klasyki.

„Podaj-że rękę kozakowi/ I szczere serce jemu daj,/ Dopomóż, bracie, wygnańcowi/ Odtworzyć dawny, cichy raj!”: pisał w wierszu „Do Polaków” („Do Lachów”) Taras Szewczenko. Napisał ten utwór między 1847 a 1850 rokiem. Te ostatnie wersy tekstu brzmią obecnie niezwykle aktualnie… Dlatego też na tym blogu pojawia się kolejny post literacki związany z naszymi sąsiadami zza wschodniej granicy. Oto ukraińscy poeci, których warto znać!

 

Taras Szewczenko, Łesia Ukrainka i Iwan Franko

Łesia Ukrainka, Taras Szewczenko i Iwan Franko, Wikipedia

Ukraińscy poeci: najsłynniejszy twórcy z literackiej klasyki

Taras Szewczenko, Łesia Ukrainka i Iwan Franko to wielka trójca w panteonie literatury naszych sąsiadów. Dla wschodnich przyjaciół są ikonami oraz symbolami. To wieszczowie Ukrainy.

Najsłynniejsi ukraińscy poeci: Taras Szewczenko (1814 – 1861)

Taras Szewczenko, Wikipedia

Taras Szewczenko (9 III 1814 – 10 III 1861) to ukraiński poeta narodowy, etnograf, malarz, folklorysta, przedstawiciel romantyzmu oraz działacz polityczny. Na Mokotowie znajduje się jego pomnik. Upamiętnia pobyt poety w Warszawie w 1830 roku. Obok pomnika znajduje się fragment wiersza „Do Polaków”. Dla nas to też ciekawy twórca. Ukraińcy mieszkający w naszym kraju i różni badacze literatury zwracają często uwagę na związki twórcy z Polską.

Taras Szewczenko był synem pańszczyźnianego chłopa, ale miał ambicję, a także talent literacki i malarski. Został wykupiony z poddaństwa. Zdobywał wykształcenie w Wilnie, Warszawie oraz Petersburgu. Namalował cykl „Malownicza Ukraina”, napisał m.in. tom wierszy i ballad romantycznych „Kobzarz”, poematy „Kaukaz” oraz „Hajdamacy”. Był zaangażowany w działalność Stowarzyszenia Cyryla i Metodego, które promowało Słowiańszczyznę. Organizację rozbiły służby carskie. Później poeta przebywał na zesłaniu na Uralu. Zmarł w 1861 roku.

Uważany jest za ojca ukraińskiej literatury. Dostrzegał odrębność swojego kraju, propagował jego język. Żył czterdzieści siedem lat, z czego: 24 lata spędził w poddaństwie; 10 lat na zesłaniu; 3,5 roku pod nadzorem policji; 9 lat na wolności. Okres niemal niewolniczej pracy, więzienie i zesłanie wycieńczyły bardzo jego organizm. W 1861 roku został pochowany na cmentarzu w Petersburgu. W maju tego samego roku jego szczątki zostały złożone pod rodzinnym Kaniowem, zgodnie z życzeniem, które wyraził w utworze „Testament”. Pogrzeb Tarasa Szewczenki przekształcił się w patriotyczną manifestację. W ostatnim pożegnaniu towarzyszyli mu również polscy przyjaciele.

Jego tragiczny los, ale też wielkie oddanie służbie pióra, sprawiło, że dla Ukrainy jest bohaterem narodowym. Uważany jest za najwybitniejszego romantyka tego kraju i największego wieszcza. Zaczynał w twórczości od ludowości do poezji politycznej i refleksyjno-religijnej, poruszał się też piórem od historyzmu do historiozofii. Badacze jego twórczości zwracają uwagę na różnorodność form literackich, jakimi się posługiwał (liryka, satyra, pamflet, proklamacja poetycka, utwory epicko-liryczne, misterium historyczno-filozoficzne). W jego pisarstwie wyróżnią nurt historyczno-patriotyczny i społeczno-obyczajowy. Podkreślają, że stworzył narodową literaturę ukraińską o europejskim wymiarze.

Dla niektórych polskich odbiorców to twórca kontrowersyjny, warto jednak zaznaczyć, że przyjaźnił się z wieloma naszymi krajanami. Opowiadał się również za porozumieniem między państwami i uważał, że mimo burzliwej historii oba narody mogą współdziałać razem na rzecz odbudowy dobrych relacji między Słowianami. Cenił niektórych naszych polityków oraz władców. Inspirował się zresztą polskimi twórcami. Brał z nich często przykład. Znał nasz język i mówił podobno po polsku. Władysław Choroszewski żegnał go na pogrzebie takimi słowami: „Niech też i polskie słowa, krótkie, ale serdeczne, zabrzmią przy Twojej trumnie. Kochałeś swój kraj ojczysty, swój Dniepr siwy, swój naród siermiężny. Niech teraz wszelkie umilkną wyrzuty, niech tylko serdecznie brzmi słowo: Cześć Tobie”.

Nasi słynni literaci chętnie zaś tłumaczyli twórczość ukraińskiego wieszcza. Przekładami utworów Szewczenki zajmowali się m.in. W. Syrokomla, S. Żeromski, E. Orzeszkowa i J. Iwaszkiewicz. To sami znani, lubiani autorzy. Największe zasługi na tym polu miał Władysław Syrokomla. Polski poeta i poliglota, tłumacz epoki romantyzmu, mimo szlacheckiego pochodzenia jest nazywany często lirnikiem wioskowym. Wszystko ze względu na zainteresowanie folklorem oraz podejmowanie tematyki społecznej. Pisał o życiu drobnej szlachty oraz ludności wiejskiej. Był za zniesieniem pańszczyzny. W utworach wykorzystywał obserwację rzeczywistości, mentalności ludzkiej, wplątywał w teksty wskazania moralne.

Wiele łączyło Syrokomlę z Szewczenką, dlatego się nim żywo interesował i tłumacząc jego utwory, starał się przekazać piękno poezji ukraińskiego twórcy. Jego przekłady, mimo, że powstało mnóstwo innych, wytrzymały zaś próbę czasu i wciąż są publikowane oraz cytowane. „Syrokomla zasłużył na zaszczytne miejsce w historii wzajemnych stosunków literackich polsko-ukraińskich”: napisał Teoktyst Pączowskij w tekście „Władysław Syrokomla jako tłumacz Szewczenki”.

Najsłynniejsi ukraińscy poeci: Łesia Ukrainka

Łarysa Petriwna Kosacz-Kwitka, Wikipedia

Łesia Ukrainka, Łarysa Petriwna Kosacz-Kwitka (13 II 1871 – 1 VIII 1913) to ukraińska poetka, pisarka, aktywistka, działaczka społeczna, tłumaczka i krytyk literacki. Urodziła się w rodzinie prawnika Petra Kosacza herbu Korczak i pisarki Olhi Kosacz (Ołena Pcziłka). Jej wujem był ukraiński językoznawca i historyk Mychajło Drahomanow. Wykształcenie zdobyła w domu, gdyż od dzieciństwa chorowała na gruźlicę kości. Publikowała wiersze w lwowskich czasopismach. Wydała liczne tomy z utworami lirycznymi. Opublikowała też kilkanaście dramatów.

Uznawana jest za najwybitniejszą pisarkę ukraińską i czołową przedstawicielką lirycznej poezji. Aktywnie działała na rzecz rodzimej kultury. Mimo ciężkiej choroby i nauki domowej, zdobyła wszechstronne wykształcenie. Znała liczne języki obce. Miała talent muzyczny oraz malarski. Twórczość Łesi była odbiciem silnych emocji i duchowego niepokoju, a jednocześnie wiary w zwycięstwo dobra oraz sprawiedliwości. Czując się spadkobierczynią kultury europejskiej, często nawiązywała do starożytności, a także do współczesnych sobie prądów literatury zachodniej. W jej dziełach wyraźnie widoczne są rysy symbolizmu. Podejmowała kwestie historyczne, filozoficzne, społeczne i narodowe. „Ten, kto się wyzwoli sam, ten będzie wolny”: to cytat z jej dramatu „Bajka jesienna”.

Jako krytyk literacki, Łarysa Petriwna Kosacz-Kwitka, opublikowała szereg artykułów poświęconych historii i współczesności literatury europejskiej, w tym polskiej. Tłumaczyła m.in. Mickiewicza, Konopnicką i Tetmajera. Lubiła twórczość Krasińskiego i Wyspiańskiego. Inspirowała się naszymi wielkimi pisarzami. Była też opozycyjnie nastawiona wobec władzy carskiej, pozostawała więc pod dozorem policyjnym. Zmarła po chorobie, podczas pobytu w sanatorium. Jej grób znajduje się na cmentarzu Bajkowa w Kijowie. Trumnę z jej ciałem niosły podobno same kobiety.

Polskimi przekładami utworów Łesi Ukrainki zajmowali się m.in. Zuzanna Ginczanka i Stanisław Jerzy Lec. Twórczość literatki została na nowo odczytana oraz wysoko oceniona w XXI wieku. Stało się to za sprawą Oksany Zabużko, znanej współczesnej pisarki i eseistki. Od lat trwają starania mające na celu szersze upowszechnienie twórczości oraz życiorysu Łesi Ukrainki.

Najsłynniejsi ukraińscy poeci: Iwan Franko (27 VIII 1856 – 28 V 1916),

Iwan Franko, Wikipedia

Iwan Franko (27 VIII 1856 – 28 V 1916) to ukraiński poeta i pisarz, slawista, tłumacz, działacz polityczny i społeczny. Uważany jest za jednego z najwybitniejszych przedstawicieli literatury tamtego kraju. Pochodził z rodziny chłopskiej. Jego ojciec był kowalem wiejskim, matka pochodziła ze zubożałej rodziny szlacheckiej, według niektórych badaczy miała polskie korzenie. Studiował na Uniwersytecie Lwowskim. Drukował w czasopismach, pisał wiersze i opowiadania. Znał dobrze naszą literaturę oraz środowisko kulturalne. Jego dorobek pisarski (artystyczny, publicystyczny, naukowy) obejmuje ponad 5 tysięcy pozycji, w tym przeszło tysiąc z nich napisanych zostało po polsku!

Franko był związany z socjalistami polskimi. Przez pewien czas pracował w redakcji „Kuriera Lwowskiego”, kiedy dziennikiem kierowali powstańcy styczniowi. Przyjaźnił się z nimi. Opublikował setki artykułów na tematy społeczne, polityczne, gospodarcze, kulturalne i literackie. Brał czynny udział w życiu społeczno-politycznym polskich środowisk Galicji. Pisma drukował w prasie ukraińskiej, polskiej, ale też niemieckiej, czeskiej czy węgierskiej. Przez jakiś czas zajmował się działalnością polityczną, później wyjechał studiować filozofię. Wciąż pisał do różnej prasy.

Kontakty Franki z Polakami były bliskie, ale nie wolne od konfliktów. Niedopuszczony do docentury na Uniwersytecie Lwowskim, rozżalony napisał tekst przeciwko Adamowi Mickiewiczowi, gdzie skrytykował ballady oraz „Konrada Wallenroda”. Tekst wywołał oburzenie Polaków. Franko był znawcą naszej literatury i wcześniej życzliwie zajmował się wieszczem, więc jego zachowanie wzbudziło ogromne zaskoczenia, a reakcja była ostra. Zamknął się więc szczelniej w pracy naukowej i literackiej. Później żałował swojego zachowania oraz tekstu napisanego pod wpływem emocji. Na łamach ukraińskiego czasopisma literacko-naukowego ogłaszał przekłady wierszy i poematów Mickiewicza. Entuzjastyczne wzmianki o wartościach moralnych polskiego poety zaczęły się ukazywać także w jego pracach historyczno-literackich. Dla współczesnych był to dowód, że tamten artykuł stanowił przykrą pomyłkę i że pisarz żywił szacunek dla polskiego wieszcza narodowego. Ostatnie lata spędził w przygnębieniu i ciężkiej chorobie. Przed śmiercią, w czasie I wojny światowej, podyktował synowi wiersz „Nie milcz”.  Zmarł we Lwowie, został pochowany na Cmentarzu Łyczakowskim.

Iwan Franko w literaturze ukraińskiej swego czasu odegrał wyjątkową rolę, ważną dla okresu realizmu, był jednocześnie dużej miary uczonym, prozaikiem, poetą i dramaturgiem. Warto zaznaczyć, że mimo nieporozumień, utrzymywał bliskie relacje z przedstawicielami kultury polskiej. Franko korespondował z Elizą Orzeszkową, przez lata przyjaźnił się z Janem Kasprowiczem, pozytywnie wypowiadał się w druku o Henryku Sienkiewiczu. Pisał o twórczości Marii Konopnickiej i Bolesława Prusa. Zajmował się polskim pozytywizmem. Jako historyk literatury poświęcił sporo uwagi polskiej poezji średniowiecznej, literaturze XVI i XVII wieków, twórczości Seweryna Goszczyńskiego, Józefa Bohdana Zaleskiego, a także Mickiewicza, Słowackiego i Krasińskiego.

 

Można by jeszcze wymieniać wiele ciekawych postaci z klasycznej literatury ukraińskiej. Tę powyższą trójkę jednak chyba najbardziej wypada znać. My wszak też mamy swój ścisły panteon wieszczów, duchowych przywódców narodu. Dla nas to od wieków Adam Mickiewicz, Juliusz Słowacki i Zygmunt Krasiński. Dla mieszkańców Ukrainy, jak wskazują różni badacze, to właśnie: Taras Szewczenko, Łesia Ukrainka i Iwan Franko. Owi twórcy mieli ogromny wpływ na kształtowanie języka, tożsamości oraz literatury tamtego kraju. Warto więc znać choć kilka podstawowych informacji na ich temat.

 

autorka: Urocznica, źródła: wikipedia.org, encyklopedia.pwn.pl, dorzeczy.pl/historia/, z-p-u.org, bazhum.muzhp.pl, ossolineum.pl, krakow.pl, grekokatolicy.pl, zdjęcia: Wikipedia


Ukraina w romantyzmie polskim, czyli step, kozak i wolność


 

Komentarze

  1. Czytelnik

    Świetny wpis. Zainteresował mnie

    • @dministrator

      Cieszę się. 🙂

      • Zdzichu

        Podobno wielu pisarzy uznawanych za rosyjskich miało pochodzenie ukraińskie, np Gogol. Nie pamiętam nazwisk, wyczytałem to ładnych kilka lat temu w internecie.

        • @dministrator

          Tak, to prawda.

  2. Do Połowy Pełna

    Bardzo dobry i ważny wpis

    • @dministrator

      Polecam zapoznać się bliżej z twórczością tych poetów.

  3. Asia czytasia

    Dla mnie to nowe nazwiska. Chyba nawet prozaików ukraińskich ciężko byłoby mi wymienić

    • @dministrator

      Warto znać choć kilka nazwisk.

  4. Jardian

    Ciekawy post Urocznico, wielkie przepraszam, że piszę dopiero we wtorek, ale blogroll pokazuje posty z opóźnieniem. Serdecznie pozdrawiam , post oczywiście na czasie 🙂 .

    • @dministrator

      Polecam poezję tych twórców. 🙂

  5. Taki jest świat

    Świetny post 🙂

    • @dministrator

      🙂

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany.

Możesz użyć tych tagów i atrybutów HTML :

<a href="" title=""> <abbr title=""> <acronym title=""> <b> <blockquote cite=""> <cite> <code> <del datetime=""> <em> <i> <q cite=""> <s> <strike> <strong>