Recenzja: „Rok 1984” G. Orwell

„Rok 1984” George’a Orwella to futurystyczna antyutopia o licznych podtekstach politycznych. Książka jest jedną z najważniejszych powieści XX wieku. To absolutny klasyk literatury! Niedawno powieść ukazała się w nowym tłumaczeniu. Zdecydowanie warto po nią sięgnąć. Książka po raz pierwszy została wydana w 1949 roku, ale pomimo upływu czasu, wciąż jest niezwykle aktualna. Na jej podstawie powstało kilka filmów, a także libretto do opery. Powieść zainspirowała wiele dzieł popkultury.

Książka „Nineteen Eighty-Four” jest przerażającą wizja przyszłości. To z niej pochodzi cytat „Wojna to pokój. Wolność to niewola. Ignorancja to siła”, a także słynne słowa „Wielki Brat patrzy”, które natchnęły twórców telewizyjnego show „Big Brother”. „Rok 1984” jest lekturą, która zapada w pamięć. Dlaczego?

„Nic nie było twoje oprócz tych kilku centymetrów sześciennych zamkniętych pod czaszką”.

Rok 1984: obraz świata totalitarnego

Książka Orwella to porażająca wizja totalitarnej przyszłości, w której wszyscy są niewolnikami despotycznego reżimu. „Rok 1984” opowiada o świecie, w którym miłość nie istnieje, myślozbrodnię karze się śmiercią, historię przepisuje wciąż od nowa, a język pozbawia znaczenia. Autor napisał książkę pod wpływem kontaktu z systemem stalinowskim. Obserwował działania państw totalitarnych. Do stworzenia fikcyjnej historii, która jest proroczą przestrogą, natchnęły go m.in. wspomnienia z hiszpańskiej wojny domowej roku 1936, którą oglądał jako dziennikarz.

Powieść opisuje Londyn w niezbyt odległej dla autora przyszłości. Życie w mieście jest podporządkowane wszechpotężnej władzy partii. Wszystko obserwuje Wielki Brat. Powszechna inwigilacja, propaganda, terror, głód, nieustanne fałszowanie wszelkich informacji, brak wolości słowa i myśli, podział społeczeństwa. W tym świecie żyje główny bohater: Winston Smith. Rozczarowany życiem rozpoczyna swój cichy bunt, a poza tym poznaje smak miłości, uczucia, które jest zabronione. Tak zawiązuje się konflikt. Jednostka kontra partia. Jak potoczą się losy Winstona? Kto zatriumfuje – człowiek czy Wielki Brat? Zainteresowanych odsyłam do lektury.

Warto przy tym zaznaczyć, że powieść Orwella nie straciła racji bytu z upadkiem komunizmu. Można znaleźć analogię między Wielkim Bratem a Stalinem oraz innymi przywódcami z kart historii, ale również paralelę do niektórych współczesnych przywódców. Książka ukazuje świat, który może powrócić. Wciąż jest przestrogą. Na kuli ziemskiej istnieją miejsca, gdzie podobny stan wciąż trwa. Dla nas, mieszkańców Europy, jest więc to lektura niezwykle cenna.

 „Z roku na rok będzie coraz mniej słów i coraz węższy zakres świadomości”.

George Orwell: apel w sprawie języka

„Rok 1984” Orwella to niepokojące proroctwo, niebezpieczna przepowiednia. Napawa strachem i fascynuje. Nie tylko przez pokazanie mechanizmów systemu totalitarnego, ale również zwrócenie uwagi na degradację języka. Pisarz w przejmujący sposób pokazuje, co dzieje się, gdy mowa traci precyzję, robi się pusta. Orwel opisując nowomowę, zwraca w książce uwagę na niechlujstwo językowe. To bardzo aktualne zagadnienie.

Język ma ogromny wpływ na nasze życie, w tym: politykę, ekonomię, relacje międzyludzkie. Degradacja mowy prowadzi do ogłupienia ludności, wyeliminowania umiejętności samodzielnego myślenia. Dewastacja normalnego, poprawnego języka utrudnia dyskusję. Poza tym, budzi nieufność do rozmowy. Sprawia, że mowa zamiast ułatwiać komunikację czyni ją zaburzoną. Zubożenie i uproszczenie języka, ograniczanie zasobu słownictwa, powoduje zmniejszenie zdolności do formułowania myśli abstrakcyjnych. To problem znany nie tylko z polskiej przeszłości, propagandy PRL-u oraz socrealizmu w literaturze. Język obecnie przechodzi bardzo burzliwy okres. Warto więc przyjrzeć się wizji Orwella, by wyciągnąć z niej wnioski. I czytać, dużo czytać, także stare książki oraz ponadczasową klasykę!

„Wszystko istnieje wyłącznie dzięki naszej świadomości”.

Futurystyczna dystopia: podsumowanie

„Nineteen Eighty-Four” to ponura wizja. Książka budząca refleksję oraz szereg emocji, skłaniająca do przemyśleń. Niełatwa lektura, ale niezwykle mądra. Powieść to przestroga przed radykalizmem,  skrajnością, a także upadkiem moralności oraz ideałów. „Rok 1984” to lektura poruszająca i przerażająca. Mimo trudnej tematyki, niełatwego języka, warto po nią sięgnąć, bo jej przesłanie jest ponadczasowe.

W książce Orwell wyraził swój niepokój wobec konsekwencji działań państw totalitarnych. Pokazał do czego prowadzi także degradacja języka. Powieść to historia zniewolenia i pozbawienia indywidualizmu. Porusza temat  m.in. inwigilacji, szpiegostwa, zdrady, manipulacji oraz kłamstwa. To ponura, mroczna, smutna opowieść, ale nie pozostawia czytelnika pozbawionego nadziei. Wszystko zależy od nas samych. Orwell pokazuje też, że nawet w straszliwym świecie jest miejsce na dobre uczucia, miłosierdzie, a piękno i prawda mogą przetrwać dzięki literaturze.

To było moje drugie spotkanie z tym pisarzem, wcześniej czytałam jedynie „Folwark zwierzęcy”. Myślę, że jeszcze kiedyś sięgnę po jego prozę.

 „Najlepszymi książkami są te, które mówią nam, co już sami wiemy”.

mat. prasowe

Tytuł: „Rok 1984” (Nineteen Eighty-Four)

Autor: George Orwell

Tłumacz: Dorota Konowrocka-Sawa

Rok wydania: 2021

Wydawnictwo: W.A.B.

*współpraca reklamowa (barterowa)

autor: Urocznica, zdjęcia: mat. prasowe, Pixabay

Zapraszam do działu Biblioteczka. Zachęcam także do lektury tekstu: “George Orwell – cytaty z książek i innych tekstów autora“.