Wiersze o różach: królowa kwiatów w literaturze i kulturze

Czerwiec to miesiąc róż! Kwiaty te właśnie cieszą nasze oczy, budzą zmysły kolorami oraz zapachami, a także inspirują i skłaniają do rozmyślań. Dzikie róże przyciągają nas swoją naturalnością. Rośliny te zadziwiają mnogością prozdrowotnych właściwości i zastosowań! Róże ogrodowe z kolei wabią nas szczególnie efektownym wyglądem, symboliką oraz ciekawymi odsłonami w kulturze. Warto przyjrzeć się im bliżej, gdyż w literaturze światowej zajmują wyjątkowe miejsce. Ciekawą rolę pełnią też w naszej poezji. Zapraszam więc na garść tematycznych informacji literacko-kulturalnych, a później… wiersze o różach!

Od wieków rola tego kwiatu wykracza poza bycie zieloną ozdobą. Ze względu na swoją urodę róża stała się obecna w wielu dziedzinach życia. Można ją znaleźć nie tylko w ogrodach, ale też w kosmetologii, farmacji, kulinariach, jak również sztuce, religii, architekturze, kulturze oraz… literaturze. Nie można odmówić jej poetyckiego czaru! Nic dziwnego, że od niepamiętnych czasów tak chętnie w swoich tekstach utrwalają kwiat prozaicy i lirycy.

Pexesl

Rosa, królowa kwiatów

Wiersze o różach są piękne oraz różnorodne. Zanim się im przyjrzymy, warto poznać parę ciekawostek o tych roślinach. Róża to kwiat symboliczny. Jedna z roślin najczęściej darowanych drugiej osobie. Ludziom towarzyszy od zarania dziejów. To jedna z najstarszych roślin uprawnych. Znane są setki gatunków róż! W Polsce naturalnie rośnie podobno kilkadziesiąt. To też jedna z najbardziej rozpoznawalnych ozdób zielonych.

Niektóre z tych kwiatów już wiosną cieszą oczy, inne kojarzą się z latem i jesienią. Dzikie róże zakwitają w maju. Nieco później pojawiają się kolejne. Przeróżne odmiany róż ogrodowych kwitną zazwyczaj od czerwca do przymrozków listopada. Ich krzewy są delikatne i wymagają starannej pielęgnacji. Róże znajdują też zastosowanie w wielu dziedzinach i branżach. Bywają talizmanem oraz często prezentem.

Istnieje wiele odmian oraz kolorów tych kwiatów. Mimo powszechności, od czasów antycznych są dla nas czymś wyjątkowym! Już wtedy zwracano uwagę na ich urodę oraz budowano wokół tych roślin symbolikę. W kulturach antycznych używano róż m.in. w ceremonii zaślubin.

Pexels

Symbolika róży, znaczenie w kulturze

Motyw róży w literaturze jest niezwykle interesujący. Kwiaty te, w prozie i poezji, mają wiele znaczeń. Symbolika róży w literaturze jest… bardzo złożona. To nie tylko znak miłości! Wszystko to sprawia, że warto zapoznać się choć z mową kwiatów oraz podstawowymi informacjami na temat znaczenia tej rośliny. Róża ma w całej naszej kulturze niezwykle bogatą i złożoną symbolikę. To kwiat, który cechuje mnóstwo znaczeń! Ten roślinny motyw jest bardziej skomplikowany niż się na pozór wydaje.

Róża w starożytności była kwiatem bogini Wenus/ Afrodyty. Od czasów antycznych kojarzona jest z pięknem i miłością. Później została wpleciona także w tradycję chrześcijańską i zyskała kolejne znaczenia. Artyści zaczęli ukazywać ją w kontekście życia, śmierci, zmartwychwstania, przebaczenia, męczeństwa oraz przemijania. Wszystko przez ostre kolce, które występują tuż obok wyjątkowego kwiatu.

Róża to też nie tylko romantyczny znak, ale również symbol bogactwa, przepychu i piękna. Prócz tego – ze względu na swą urodę – doskonałości, jak również próżności. Poza tym: oznaka kobiecości. Dla większości to jednak królowa serc! Najbardziej znany roślinny symbol miłości. Znak uczucia. Symbol miłości fizycznej oraz duchowej.

Warto przy tym pamiętać, że także kolor kwiatu nie jest bez znaczenia. Barwa też ma wymiar symboliczny! Według mowy kwiatów: czerwona róża to prawdziwa, głęboka i namiętna miłość. Biała – miłość duchowa, czystość, szacunek, skromność. Żółta – zdrada, zazdrość, złamane serce, ale też przyjaźń. Różowa – wdzięk, podziękowanie, szczęście. Herbaciana oznacza z kolei: pamięć i sympatię. Pomarańczowa to natomiast: przyjaźń, fascynacja, entuzjazm.

Pexels

Róża w literaturze, roślina w prozie i poezji światowej

Znając powyższe informacje, można przejść do tematu pisarstwa. Te rośliny mają niezwykle długą historię literacką! Od wieków są natchnieniem piszących artystów. Motyw róży pojawia się w niezliczonej ilości tekstów. Nie sposób wymienić wszystkich dzieł i pisarzy, którzy sięgnęli po owe kwiaty, ale warto wspomnieć choć kilka.

Róża pełniła istotną rolę już w mitologii greckiej i rzymskiej. Roślina była symbolem ważnych bóstw. W starożytności pisała o różach poetka Safona, to ona nazwała je podobno po raz pierwszy „królowymi kwiatów”. Wspominał o tych kwiatach również Horacy. Później wiele słów poświęcił im m.in. średniowieczny poeta Dante. Kwiaty te cenił też słynny twórca angielskiego renesansu, czyli Shakespeare. Pisarz pięknie opiewał róże w swoich sonetach.

Rośliny te od stuleci są też częstymi bohaterami baśni. Jedną z bardziej lubianych opowieści tego typu jest „Najpiękniejsza róża świata”, autorstwa Hansa Christiana Andersena. Choćby z ekranizacji kojarzymy też powieść „Pierścień i róża” Williama Thackeraya. Wiemy też, że ten kwiat ciekawie przedstawiony jest również w powiastce „Mały Książę” Antoine’a de Saint-Exupéry’ego. W tekście tym róża jest symbolem piękna, miłości, delikatności, ale też kapryśności.

Wielokrotnie kwiat ten pojawiał się na okładkach. „Róża” to powieść poetycka Roberta Southeya. W tytule powieści roślinę umieścił też Umberto Eco – chodzi o „Imię róży”. Najsłynniejszą historią Érica-Emmanuela Schmitta, francuskiego pisarza i filozofa, jest zaś „Oscar i pani Róża”. U nas Stefan Żeromski napisał dramat o tytule „Róża”.

Pexels

Polskie wiersze o różach, utwory z kwietnym motywem

Po kwiat sięgają chętnie prozaicy i lirycy. Polska poezja od wieków w ciekawy sposób wykorzystuje motyw róży. Królowa kwiatów pojawia się często w lirycznych pejzażach. Bywa też przedstawiana jako symbol czy alegoria, a czasem staje się składnikiem metafor. Zbigniew Herbert pisząc o tej roślinie w jednym z wierszy zaznaczył: „słodycz ma imię kwiatu”. Leo Belmont (czyli Leopold Blumental) w utworze „Róża” uczynił ją romantyczną relikwią.

Seweryn Goszczyński w wierszu „Przy sadzeniu róż” nawoływał: „Sadźmy, przyjacielu, róże!/ Długo jeszcze, długo światu/ Szumieć będą śnieżne burze”/ Sadźmy je przyszłemu latu”. „Wychodzę z różą w ręku, z księżycem pod pachą,/ A resztę pozostawiam dla nowych poetów”: napisał zaś Jan Lechoń w wierszu „Poeta niemodny”.

Rośliny te pojawiły się w wielu lirycznych obrazach rodzimych twórców. Czarowi tych kwiatów ulegli m.in. Jan Kochanowski, Daniel Naborowski, Juliusz Słowacki, Adam Mickiewicz, Adam Asnyk, Leopold Staff, Jan Kasprowicz, Bolesław Leśmian, Julian Tuwim, Maria Pawlikowska-Jasnorzewska, Wisława Szymborska, Stanisław Grochowiak, Zbigniew Herbert i Jarosław Marek Rymkiewicz.

Nie sposób napisać o wszystkich wierszach, które wykorzystują motyw tego kwiatu. Warto jednak po nie sięgać. Rośliny te prezentują się w poezji naprawdę oryginalnie. Znając podstawowe informacje o różach, a także ich ogólną symbolikę, łatwiej też zrozumieć i zinterpretować utwory mówiące o tych kwiatach. Na koniec: 3 przytoczone w całości ciekawe polskie wiersze o różach.

„Czerwona róża”, Kazimiera Iłłakowiczówna

Nie wiemy — jak przemówić, spotkać się nie umiemy…

O różo, różo czerwona, powiedz ukochanemu,

żeś mię widziała tutaj od płaczu pobielałą,

że życie — bardzo krótkie, niewiele go postało,

że w nocy anioł mię budzi, jego imieniem wzywa…

O różo, różo czerwona, powiedz mu — niech przybywa!

„Róża”, Tadeusz Różewicz

Róża to kwiat
albo imię umar­łej dziew­czy­ny.

Różę w cie­płej dło­ni moż­na zło­żyć
albo w czar­nej zie­mi.

Czer­wo­na róża krzy­czy
zło­to­wło­sa ode­szła w mil­cze­niu.

Krew ode­szła z bla­de­go płat­ka
kształt opu­ścił suk­nie dziew­czy­ny.

Ogrod­nik tro­skli­wie krzew pie­lę­gnu­je
oca­lo­ny oj­ciec sza­le­je.

Pięć lat mija od Twej śmier­ci
kwiat mi­ło­ści, któ­ry jest bez cier­ni.

Dzi­siaj róża roz­kwi­tła w ogro­dzie
pa­mięć ży­wych umar­ła i wia­ra.

„Róża”, Bolesław Leśmian

Czym purpurowe maki
Na ciemną rzucał drogę
Sen miałem. Ale jaki?
Przypomnieć już nie mogę

Twojeż to były usta
Mojeż to były dłonie.
Głąb sadu mego pusta
We wrotach  –  księżyc płonie

Dni się za dniami dłużą
Noce  –  w jeziorach witam
Kiedy ty kwitniesz różo?
„Ja nigdy nie zakwitam…”

„Ja nigdy nie zakwitam!”
Twojże to głos. O! Różo!
Słowa po słowach chwytam
Dni się za dniami dłużą.

Pexels

Lubicie wiersze o różach? Które tytuły najbardziej?

autor: Urocznica, źródło m.in.: quotepark.com, milosc.info, naogrodowej.pl, wilanow-palac.pl, poezja.org, literatura.wywrota.pl, wikisource.org, zdjęcia: Pixabay, Pexels

 15 pięknych cytatów o różach