„Wielki Gatsby” skończył sto lat. Czy dobrze znacie tę powieść?

Najsłynniejsza powieść Francisa Scotta Fitzgeralda została wydana w 1925 roku. To wspaniała klasyka. Jedna z najlepszych amerykańskich książek XX wieku! Ikona. Powieść „Wielki Gatsby” od lat niezmienne fascynuje czytelników na całym świecie. Poruszająca, wciąż aktualna, doskonale napisana. Świetna literatura. Okrągła rocznica to dobry moment, by spojrzeć na tę powieść z nowej perspektywy.

Jak się czyta tę książkę w czasach epoki cyfrowej? Na co zwrócić uwagę przy lekturze? Dlaczego warto zrobić jej reread? Oto garść ciekawostek i refleksji, które sprawią, że być może spojrzycie na tę powieść inaczej.

F. Scott Fitzgerald i jego żona Zelda w 1923 r., Wikipedia

Niezwykłe fakty i tajemnice Wielkiego Gatsby’ego

W tej książce jest wszystko to, co powinno być w literaturze przez wielkie „L”. Piękny język, intelektualna i moralna refleksja, wciągająca fabuła. Powieść nadaje się do wielokrotnej lektury i za każdym razem może być interpretowana na nowo. Nie każdy wie, że początkowo tytuł książki miał być zupełnie inny! Fitzgerald rozważał wiele opcji. A to tylko jedna z wielu ciekawostek na temat powieści…

• Książka początkowo nie odniosła sukcesu

Powieść nie zyskała popularności od razu. Za życia autora sprzedano nie więcej niż 25 tysięcy egzemplarzy. Książka spotkała się z mieszanymi recenzjami, chłodnym przyjęciem. Dopiero po latach, po śmierci Fitzgeralda, zyskała uznanie. Zainteresowaniem powieść zaczęła cieszyć się dopiero po ponownym wydaniu w 1953 roku.

Dziś ta pozycja uważana jest za jedno z najważniejszych dzieł literatury amerykańskiej. Zajmuje wysokie pozycje na listach klasyki czy zestawieniach najlepszych książek wszech czasów. To lektura obowiązkowa w wielu amerykańskich szkołach. I z tej właśnie powieści pochodzi jeden z najbardziej znanych literackich cytatów: „Tak oto nieprzerwanie dążymy naprzód – pod prąd, który nieubłaganie spycha nas z powrotem i każe dryfować w przeszłość”.

• Powieść prezentuje błyskotliwe spojrzenie na epokę jazzu

Nowy Jork, miłość, mafia i jazz. „Wielki Gatsby” to znakomicie napisana powieść. Piękny styl i język. Głęboka analiza społeczeństwa. Kultowe postacie. Uniwersalne tematy. To wgląd w szalone lata dwudzieste! Społeczeństwo w złotej epoce jazzu. Beztroska uprzywilejowanych ludzi. Podziały, ambicje, tajemnice, sekrety. Gangsterskie porachunki. Droga od pucybuta do milionera.

Miłość, przyjaźń, pieniądze, władza, wystawne życie, prohibicja, marzenia, iluzje. Klasa społeczna, amerykański sen, stracone pokolenie, moralny upadek. Sztucznie wykreowany świat, który może w każdej chwili runąć jak domek z kart. To i wiele, wiele innych tematów, a wszystko z kieliszkiem szampana w ręce, w jazzowym rytmie i ze światłami wielkiego miasta w tle.

Francis Scott Fitzgerald ok. 1921 r., Wikipedia

• „Wielki Gatsby” zawiera elementy autobiograficzne

W książce można znaleźć liczne wątki autobiograficzne. Powieść była m.in. inspirowana burzliwymi relacjami małżeńskimi autora i jego żony, Zeldy. Mówi się, że bez niej „Wielki Gatsby” by nie powstał! Warto zagłębić się w ten temat, przeczytać książkę żony autora „Zatańcz ze mną ostatni walc” czy obejrzeć poświęcony jej serial „Z: początki wszystkiego”. Fitzgerald inspirował się ukochaną, sięgał do jej notatek, umieszczał w swoich książkach jej wypowiedzi.

To nie jedyna ciekawostka w temacie! Gatsby miał prawdopodobnie swój pierwowzór w rzeczywistości. Niektórzy badacze sugerują, że był nim tajemniczy, bogaty i nieszczęśliwe zakochany sąsiad Fitzgeralda.

• Powieść doczekała się liczny adaptacji i interpretacji

„Wielki Gatsby” był ekranizowany pięć razy: w 1926, 1949, 1974, 2000 i 2013 roku. Ostatni film wyreżyserował Baz Luhrmann. To luźna adaptacja, oryginalna, ciekawa wizualnie, z dobrą obsadą, ale mocno spłycająca wymowę powieści. Ta historia to coś znacznie więcej niż szalone imprezy i romanse.

Warto dodać, że na motywach książki stworzono spektakle baletowe, teatralne i operowe, jak również gry komputerowe. Powstała także komiksowa adaptacja powieści. Utwór na stałe zagościł w popkulturze. Jeśli jeszcze nie czytaliście tej książki, to warto to nadrobić!

• Książka jest aktualna nawet w epoce cyfrowej

„Wielki Gatsby” to lektura, która zapada w pamięć. Chce się do niej wracać. I jest to też książka nam bliska, niepokojąco aktualna! Pieniądze i status nie zawsze prowadzą do szczęścia. Za fasadą bogactwa często kryją się złudzenia i samotność. A nie wszystkie pragnienia mogą zostać spełnione… Powieść krytykuje wybujały konsumpcjonizm. Demaskuje iluzje w czasach, kiedy bogactwo i status społeczny były ważniejsze niż uczucia, wartości.

W epoce mediów społecznościowych możemy dostrzec liczne analogie z tą powieścią! Konsumpcjonizm, kreowanie wizerunku, dążenie do powszechnej akceptacji, pragnienie bycia częścią wyższej sfery, mity i iluzje… Czy to nie brzmi znajomo?

Cyfrowo odrestaurowana wersja okładki pierwszego wydania „Wielkiego Gatsby’ego”, Wikipedia

Czas na reread arcydzieła Fitzgeralda

„Wielki Gatsby” obchodzi w tym roku swoje setne urodziny. To dobra okazja, by sięgnąć po książkę. Powieść wpłynęła na popkulturę, utrwaliła wizerunek szalonych lat dwudziestych, ale niesie za sobą także głębsze przesłanie. To ponadczasowa książka, która wciąż porusza serca czytelników. Takie lektury warto czytać. Czy czujecie się zachęceni do tego, by bliżej przyjrzeć się tej powieści?

autor: Urocznica, zdjęcia i grafiki: AI, Pexels

Recenzja: „Małżeństwo gwiazdy” K. Norden