Wdzięczny kwiat, roślina wielkanocna. Symbol nieśmiertelności, wieczności, raju i czystości. Dawniej zwany fiołkiem czarownika. Ważny dla słowiańskiej tradycji. Trujący i fascynujący. Barwinek! Właśnie pięknie kwitnie, więc to dobry moment, by przyjrzeć mu się bliżej.

„Trwały jak dzieło/ w sztuce życia/ niczym zwierciadło/ wiosnę odbija”. Aleksandra Baltissen, „Barwinek”

Pixabay

Roślina ozdobna

Barwinek występuje w Europie, Afryce i Azji. Do jego rodziny należy 5 gatunków. W Polsce dziko rośnie barwinek pospolity. Występuje w lasach, zaroślach, na skwerach. Można go spotkać też na starych cmentarzach i w ogrodach.

Był pod ochroną, wciąż nie jest rośliną często spotykaną. Zainteresowanym poleca się więc kupić sadzonkę w sklepie ogrodniczym. Lubi próchniczne, luźne, świeże podłoże. Szybko się rozrasta.

Barwniki uprawiane są jako rośliny ozdobne oraz lecznicze. Ich gwiazdkowate kwiaty w zależności od odmiany, mogą być fioletowe, niebieskawe lub białe. Kwitną zazwyczaj od marca do maja, choć i latem można dojrzeć wśród liści pojedyncze kwiaty.

Dziś barwinek jest ceniony przede wszystkim jako zimozielona roślina, używana do okrywania miejsc słonecznych oraz cienistych, sadzenia pod drzewami. Łatwy w uprawie, dekoracyjny. Ma bardzo małe wymagania zarówno co do gleby, jak i oświetlenia. Dobrze znosi zacienienie. Kryje w sobie jednak znacznie więcej niż się wydaje na pierwszy rzut oka!

Pexels

Surowiec zielarski

Barwinek pospolity to roślina trująca, ale też lecznicza. Zawiera liczne substancje aktywne. Ceniony jest w medycynie naturalnej. Wykorzystuje się go przy produkcji leków. Był szeroko wykorzystywany w polskim lecznictwie ludowym.

Stosowany w przypadku stanów zapalnych, osłabienia, zawrotów głowy, migren, obniżania ciśnienia krwi. W medycynie tradycyjnej używano go też m.in. zewnętrznie w formie okładów na podrażnioną skórę, do przemywania zmian. Ziele barwinka można kupić w sklepach zielarskich. Zakup, działanie oraz dawkowanie warto jednak skonsultować ze specjalistą.

Kwiat magii i poezji

Inna nazwa polska barwinka to lubistek. Roślina wpisana jest w zapomniane polskie pieśni, a także nasze obrzędy rodzinne, świąteczne oraz magiczne. Pojawia się jako motyw zdobniczy na tradycyjnych pisankach! Bywa ozdobą wielkanocnego stołu. Zimozielone liście, obfite kwitnienie wiosną, a także znaczenie, związane z nieśmiertelnością, życiem wiecznym, wpisuje się doskonale w bogatą symbolikę świąt.

Barwinek to także wieś w Polsce, w Beskidzie Niskim, w województwie podkarpackim. Kwiat istotny jest również w ukraińskiej symbolice. Po łemkowsku barwinok. Pojawia się w twórczości poetów pogranicza, piewców małych ojczyzn, m.in. u Władysława Grabana i Jerzego Harasymowicza. Tomik wierszy tego drugiego nosi nawet tytuł „Cała góra barwinków”.

To roślina symboliczna i magiczna dla ludności słowiańskiej. W dawnej Polsce kwiat był zielenią używaną do wianków obrzędowych. Częstym motywem w pieśniach ludowych, szczególnie miłosnych. Pełnił ważną rolę podczas obrzędów weselnych. Używano go również w magii miłosnej oraz ochronnej.

Barwinki często rosną na terenach zapomnianych wsi i cmentarzy. Dawniej doceniono nie tylko ich walory dekoracyjne oraz trwałość. Pełniły ważną rolę również w rytuałach żałobnych. Kiedyś uważano, że uniwersum roślin należy do innego świata. Kwiaty mogły pełnić rolę mediatorów. Miały zdolność pomagania przy przekraczaniu granicy między światami. Barwinki nie bez przyczyny często rosną więc na cmentarzach.

Kiedyś wierzono też, że dzięki barwinkom dzieją się cuda. Uważano, iż odstraszają one złe moce i duchy. Jak widać, barwinki są nie tylko cieszącą oko rośliną, ale też ważnym symbolem oraz częścią słowiańskiej tradycji. To roślina, które warto znać i mieć w pobliżu swojego domu.

Władysław Graban, „Barwinek”

Ja ciągle kocham bukowe lasy
maszty jodeł rozparte
w szklanej kuli nieba
chodzę pośród kretowisk ludzkich
podnoszę zdeptane barwinki
Ten niebieskooki kwiatek
niemowlęciem wyrasta
z mogiły pradziadów

Pexels

autor: Urocznica, źródła: „Rośliny w wierzeniach i zwyczajach ludowych. Słownik Adama Fischera”, PTL, Wrocław 2016, lukaszluczaj.pl; wikipedia.org, plantago-sklep.pl, muzeum-radom.pl, mojpieknyogrod.pl, beskid-niski.pl, aleksandra.nl, zielonyogrodek.pl, zdjęcia: Pixabay

Magnolia: ciekawostki, zastosowanie, symbolika