Chaber – roślina w ciekawostkach i cytatach poetyckich

Chaber, bławatek, modrak, modrzeńczyk… Kojarzony z łanami zbóż, polnymi łąkami i urokliwymi zielonymi zakątkami. To jeden z piękniejszych kwiatów lata. Co interesującego wiadomo o tej roślinie? Którzy słynni poeci krajowi umieścili kwiat w swoich wierszach? Oto kilka ciekawostek i cytatów.

Podobno rodzina chabrów liczy sobie 500 gatunków. Rosną głównie w basenie Morza Śródziemnego, południowo-zachodniej Azji i środkowej Europie. W Polsce najbardziej pospolite są chaber bławatek i chaber łąkowy. Jednoroczna roślina o delikatnych kwiatach w kolorze szafirowym jest jednym z charakterystycznych elementów rodzimego krajobrazu w letnich miesiącach.

Pixabay

„A wyjdziesz drożyną/ Z gaiku na pole,/ To spotkasz modraki,/ Ostróżki, kąkole…”. Maria Konopnicka, „Nasze kwiaty”

Chaber: kwiat o ciekawej nazwie

Chaber to kwiat z rodziny astrowatych. Mimo delikatnego wyglądu, nie ma dużych wymagań glebowych i jest łatwy w uprawie. Lubi stanowiska słoneczne. Chaber kwitnie zazwyczaj od maja do sierpnia, ma charakterystyczny koszyczek kwiatowy, lancetowate liście i wzniesioną łodygę. Tworzy barwne rabaty oraz cudownie zdobi łąki kwietne.

Jego łacińska nazwa, Centaurea, pochodzi od Hipokratesa, który twierdził, że roślinę wskazał innym centaur Chiron, wychowawca wielu herosów z mitologii. Najpopularniejszy gatunek występuje w niebieskim kolorze (bławatek). Chaber miewa też jednak kwiaty o czerwonej, różowej, fioletowej lub białej barwie. Symbolizuje m.in. skromność, dobroć, prostotę, stałość w miłości, niebo.

Etymologia polskiej nazwy rośliny według Brücknera wiąże się z prasłowiańskim słowem *chъrb-, które łączy się z wyrazami określającymi zarośla, dawniej: charp, charpęć (gęstwina, zielsko) i podobnym słowem „chabina”. Z kolei przymiotnik bławatny już w XV w określał kolor niebieski.

Pixabay

„I jeszcze żartował ze mnie,/ Gdym się żaliła na psotę,/ Bo mówił, że ma coś więcej/ Ukraść ochotę./ Że oczy moje piękniejsze/ Niźli ten kwiatek niebieski,/ Że chce pić rosę z bławatków,/ A z oczów łezki”. Adam Asnyk, „Bławatek”

Bławatek: roślina użyteczna i poetycka

Niektóre gatunki rośliny mają właściwości lecznicze oraz kosmetyczne, można je wykorzystać w kuchni, inne są uznawane za miododajny chwast lub uprawiane jako naturalna ozdoba. Dawniej kwiat bławatka był bardzo użyteczny, gdyż z jego brzeżnych płatków otrzymywano niebieski barwnik. Farbowano nim papier i przetwory spożywcze, a połączony z ałunem doskonale barwił wełnę, z powodzeniem zastępując zamorskie indygo czy błękit tyryjski.

Kwiat był inspiracją dla wielu polskich poetów. Pojawia się m.in. w wierszach Marii Konopnickiej, Bolesława Leśmiana, Jana Kasprowicza, Artura Oppmana, Leopolda Staffa, Karola Irzykowskiego, Adama Asnyka, Marii Pawlikowskiej-Jasnorzewskiej i u Władysława Tarnowskiego. W zbiorze „Poezyje Studenta” tak pisze o nim ostatni z wymienionych literatów: „Ty sam wśród tylu kłosów o sieroto mały,/ Cudny! – jak gdyby oczy Jej na mnie patrzały! – ”.

Pixabay

„Wyciąg z bławatków, to znane collyrium./ Na przekrwienie spojówek, z których łza się toczy./ (Niejednemu sam widok polskiego bławatka/ Uleczyłby natychmiast przepłakane oczy…)”.Maria Pawlikowska-Jasnorzewska, „Bławatek”

autor: Urocznica, źródła: B. Kurycowicz, „Semantyka nazw kwiatów w poezji Młodej Polski”, repozytorium.uwb.edu.pl, wikiquote.org, zycieaklimat.edu.pl, zielonyogrodek.pl zdjęcia: Pixabay

Przysłowia na czerwiec, cytaty i ciekawostki