Czarny bez – roślina lecznicza i magiczna

Kwitnie czarny bez! To gatunek szeroko rozpowszechniony w Europie, a w Polsce pospolity. Wykorzystywany jest jako roślina lecznicza, kosmetyczna, ozdobna i jadalna. Warto przyjrzeć mu się bliżej. „Kremowobiałe kwiaty/ snują jasne myśli/ by latu ręką wiosny/ powpinać grona korali”: napisała Aleksandra Baltissen w wierszu o tej roślinie. Coś w tym jest. Kwitnący czarny bez zapowiada przecież zmianę pory roku.

Bzowina, hyczka, kaszka, gołębia pokrzywa, hyćka, holunder… Czarny bez ma wiele imion. Czy wiecie, że…? Zapraszam na ciekawostki o bzie czarnym!

Pixabay

Sambucus nigra: krzew lub drzewo

Dziki bez to gatunek rośliny z rodziny piżmaczkowatych. Zazwyczaj jest wysokim krzewem, rzadko drzewem, ma szeroką i kulistą koronę. Rośnie w zaroślach i lasach. Można go spotkać też na polach, w przydomowych ogrodach, przy drogach. Preferuje gleby żyzne i wilgotne. Bez czarny jest łatwy w uprawie, nie ma specjalnych wymagań. Lubi nawet zacienione miejsca.

Wiosną zachwyca promienistymi kwiatami, zebranymi w duże i płaskie baldachogrona. Białe kwiatostany są bardzo aromatyczne, wydzielają intensywny zapach. Na jesień bez czarny przyciąga zaś wzrok owocami, mają fioletowoczarny kolor i kuliste kształty. Roślina lubiana jest za walory ozdobne, oryginalny zapach, ale też właściwości prozdrowotne.

Pixabay

Czarny bez: właściwości lecznicze i inne zastosowanie

Roślina zwana jest też bzem lekarskim lub aptecznym. Wszystko dlatego, że zawiera liczne składniki korzystne dla zdrowia! To wspaniały naturalny lek. Już w starożytności doceniano prozdrowotne właściwości bzu czarnego. Mówiono o nim „drzewo życia”. Wykorzystywano go do leczenia oparzeń, chorób skórnych, przeziębień. Dziś owoce oraz kwiaty czarnego bzu można spotkać w różnych postaciach w lekach i suplementach.

Czarny bez to naturalny sposób na poprawę odporności! Kwiaty mają działanie lecznicze: moczopędne, napotne, przeciwgorączkowe, wzmacniające. Bez czarny ma też właściwości przeciwzapalne, przeciwutleniające. Obniża cholesterol. Działa oczyszczająco i przeciwbólowo. Popularnością cieszy się więc np. syrop z czarnego bzu (1 litr wody, 30-40 kwiatostanów, 1 cytryna, 3 szklanki cukru). Poza tym, lubiany jest też napar. Sprawdza się przy chorobach dróg oddechowych oraz schorzeniach reumatycznych. Wyciągi z rośliny wykorzystuje się też w produktach kosmetycznych. Działają zmiękczająco, rozjaśniająco, odmładzająco. Bez czarny też oczyszcza, łagodzi podrażnienia.

Warto jednak pamiętać, że wszystkie świeże części rośliny zawierają silne substancje, które w większych ilościach dla ludzi są trujące! Spożycie np. niedojrzałych i nieprzetworzonych owoców skutkować może poważnym zatruciem. Dopiero obróbka usuwa toksyczne właściwości bzu. Poza tym trzeba dodać, że roślina może też wywoływać reakcje alergiczne.

Po obróbce termicznej, czarny bez jest jednak rośliną jadalną. Dojrzałe owoce bzu nadają się na wspomniany syrop, ale też dżemy, wino, soki i kisiele. W książce „Jadalne kwiaty” M. Kalemby-Drożdż można znaleźć przepisy np. na szampan bzowy czy kwiaty bzu w cieście naleśnikowym. Prócz tego, warto dodać, że z drewna sambucus nigra wyrabia się wiele tradycyjnych instrumentów muzycznych, np. fujarki, dutki, flety, piszczałki.

Pixabay

 Dziki bez: roślina magiczna

Bez czarny zajmuje ważne miejsce w naszej kulturze oraz folklorze. Sambucus nigra pełni istotną rolę w mitologii słowiańskiej i germańskiej. Roślina posiada znaczenie magiczne. Bez czarny był dla Słowian świętym drzewem duchów. Wiązano go z tematyką snu i śmierci. Dawniej wierzono też, że chroni dom przed złem oraz chorobami, więc sadzono go blisko swoich siedzib. Dla Celtów był symbolem odrodzenia.

Z rośliną zresztą wiązały się zabobony i praktyki magiczne wielu różnych ludów! Wierzono, że miejsce pod koroną bzu ma magiczną moc. Wiosną prognozowano pogodę z krzewu.  Od wieków jego niezwykłe właściwości doceniają też silne kobiety. Podobno Kleopatra wykorzystywała kwiaty czarnego bzu do upiększających kąpieli. Zachodniopomorska wiedźma Sydonia von Borck – stosowała go zaś na wiele zdrowotnych dolegliwości.

Pixabay

autor: Urocznica, źródła: m.in. „Jadalne kwiaty”, M. Kalemba-Drożdż, pismofolkowe.pl, aleksandra.nl, wikipedia.org, wapteka.pl, zdjęcia: Pixabay

Przeczytaj także:

• Lilak – ciekawostki i cytaty o pachnących bzach,
• Przysłowia na czerwiec, cytaty i ciekawostki,
• Łąka w poezji polskiej – cytaty pełne kwiatów i zieleni.