Recenzja: „Pani Bovary” Gustave Flaubert

„Pani Bovary” to opowieść o kobiecie niespełnionej, miłości, upadku i ludzkich słabościach. W chwili publikacji książka wywołała skandal obyczajowy. Wzbudziła ogromne emocje zarówno wśród krytyków, jak też czytelników. Dziś uznawana jest za jedną z najważniejszych powieści XIX wieku. Dlaczego warto przeczytać tę książkę? Jak to możliwe, że wciąż budzi takie zainteresowanie? Co takiego w sobie ma owa lektura? Być może tu znajdziecie odpowiedź.

„Pani Bovary” to arcydzieło literatury światowej. Ta realistyczno-psychologiczna powieść uznawana jest za książkę wybitną. A tytułowa bohaterka, Emma Bovary, to jedna z najsłynniejszych postaci kobiecych w europejskiej literaturze. Nie sposób przejść obok tego wszystkiego obojętnie!

Ilustracja Eugène Decisy na podstawie akwareli Charles Léandre do paryskiego wydania Madame Bovary z 1931 r.; karta tytułowa pierwszego wydania książki, 1857, fot. Wikipedia

Skomplikowana główna bohaterka

„Czyż nie wie pani, że istnieją dusze wiecznie udręczone? Potrzebują kolejno marzeń i czynów, najczystszych uczuć i najdzikszych namiętności i tak popełniają wszelkiego rodzaju wybryki i szaleństwa”. Tytułowa bohaterka powieści, Emma Bovary, jest postacią tragiczną.

Szuka wzniosłych przeżyć, inspiruje się romantycznymi lekturami, otacza luksusem, pragnie nieustannej adoracji. Chce życia w lepszym, bogatszym świecie. Nie potrafi pogodzić się z rzeczywistością oraz codziennością. Traci kontrolę nad swoją wyobraźnią. Popada w szaleństwo. W rezultacie gubi siebie i swoich bliskich.

To postać złożona i niejednoznaczna. Kobieta nieszczęśliwa, rozczarowana, znudzona życiem. Ucieka w świat marzeń. Prowadzi rozrzutny tryb życia, wdaje się w romanse, zaciąga długi, nałogowo kłamie, zaniedbuje dom i bliskich. Z drugiej strony to subtelna dusza. Ma cele, marzenia, aspiracje.

Emma Bovary jest postacią skomplikowaną. Porzuca konwenanse, zasady moralne, kreuje swój świat. To bohaterka łamiąca tradycyjne normy obyczajowe. Ale też kobieta niespełniona, upadła. Egzaltowania i nieprzystająca do życia. Marzy o kochankach, przygodach, zbytkach. Nie liczy się z tym, że swoimi poczynaniami może kogoś skrzywdzić. Ostatecznie doprowadza do tragedii rodzinnej.

Podążając za swą ułudą, Emma traci rozum. Nie może zaspokoić swoich wielkich życiowych pragnień. Popełnia samobójstwo z powodu zawodu miłosnego oraz poważnych kłopotów finansowych. Doprowadza do rozbicia i upadku rodziny.

Gustave Flaubert na fotografii z około 1860 r., ilustracja Eugène Decisy na podstawie akwareli Charles Léandre do paryskiego wydania Madame Bovary z 1931 r., fot. Wikipedia

Psychologiczna głębia powieści

Współczuć czy potępić Emmę Bovary? Oto jest pytanie! Jej los wydaje się wynikiem zarówno własnych decyzji, jak też społeczności, w której żyła. Książka nie ma założonej z góry tezy. Powieść jest wielowymiarowa. Flaubert uważał, że sztuka powinna być obiektywna, bezstronna.

„A kobieta jest wiecznie skrępowana. Bierna i zarazem ulegająca wpływom, ma przeciw sobie wraz z pokusami ciała i zależność prawną. Drży z każdym powiewem, jak jej własna woalka, przypięta do kapelusza. Zawsze jakieś pragnienie ją pociąga, a powstrzymuje jakiś wzgląd na pozory”. „Pani Bovary” to ciekawy opis natury ludzkiej, jak i społeczeństwa. Powieść jest wielowątkowa oraz wielotematyczna. W książce poruszana jest zarówno problematyka psychologiczna, jak też społeczna.

„Pani Bovary” to drobiazgowa analiza psychologiczna kobiecego umysłu. Opisy zachowań, stanów psychicznych. Nastroje, uczucia, marzenia, motywacje. Słabości i namiętności. Książka wspaniale ukazuje przemyślenia, psychikę oraz poczynania kobiety.

Bardzo ciekawa jest też w książce warstwa obyczajowa. Opis świata społecznego. Bogate tło XIX-wiecznego uniwersum. Flaubert pokazuje życie na prowincji. Miejsce jest dalekie od sielanki. Królują tam nuda, plotki i brak ambicji. Dlatego m.in. Emma Bovary marzy o ucieczce do lepszego życia. Ona potrzebuje wyzwolenia, szaleństwa, namiętności. „Pani Bovary” to książka o goryczy istnienia. Z jednej strony to historia o niewiernej żonie i matce, z drugiej – opowieść o fałszywej moralności.

W powieści bardzo ważny jest motyw niewiernej żony. Emma Bovary podąża za głosem serca. Marzy o wielkim uczuciu, jednak za to pragnienie płaci najwyższą cenę. Romanse przynoszą bohaterce rozczarowanie. Istotny jest jednak też motyw społeczeństwa. Autor piętnuje materializm, brak zainteresowań, brak wyższych celów, stereotypowe myślenie oraz hipokryzję wśród ludzi.

Książka jest autentyczna, głęboka, poruszająca. Nic dziwnego, że powieść zalicza się do najwybitniejszych osiągnięć realizmu psychologicznego w literaturze!

plakaty filmowe Madame Bovary (ekranizacje z lat 1937, 1991, 2014), fot. Filmweb, IMDb

Literacki kunszt autora

„Pani Bovary” to wspaniała klasyka literatury. Książka zachwyca treścią i formą. Pokazuje pisarski kunszt autora. To drobiazgowa analiza natury ludzkiej i obraz społeczeństwa. Książa o tęsknocie za szczęściem, samotności, miłości, rozbieżności między marzeniami a rzeczywistością, ale też materializmie, hipokryzji czy chciwości…

„Łgarstwo stało się jej potrzebą, manią, rozkoszą; kiedy opisywała, co też widziała wczoraj, idąc prawą stroną ulicy, można było mieć pewność, że akurat szła lewą”. Ta niezwykła opowieść o ludzkiej naturze skłania do refleksji. Książka porusza szereg ważnych tematów. To też powieść z przesłaniem. Przypomina m.in. o konsekwencjach naszych działań. Zwraca uwagę na to, że warto z rozwagą podejmować różne decyzje, mając na względzie nie tylko siebie, ale też innych.

Przede wszystkim powieść jednocześnie zachwyca pięknem języka i psychologiczną głębią! To książka, która dostarcza zarówno czytelniczej przyjemności, jak też intelektualnej satysfakcji. Nic dziwnego, że „Pani Bovary” była przedmiotem wielu adaptacji filmowych i teatralnych. Lektura obowiązkowa!

Tytuł: „Pani Bovary”

Autor: Gustave Flaubert

Tłumacz: Aniela Micińska

Wydawnictwo: Świat Książki

Rok wydania: 2023

*egzemplarz zakupiony

PS Czytaliście? Oglądaliście którąś ekranizację? Dajcie znać!

autor: Urocznica, zdjęcia: (foto główne: mat. prasowe wydawnictw Świat Książki, Marginesy, Chiltern Publishing), Wikipedia, Filmweb, IMDb

Recenzja: „Bal szalonych kobiet” V. Mas

Wprowadzenie do beletrystyki