Wigilia w polskiej literaturze – świąteczne cytaty

Wigilia to najbardziej niezwykły, uroczysty i rodzinny wieczór w roku. W polskiej tradycji –  czas wyjątkowy. Tej nocy wszystko ma symboliczne znaczenie, zarówno czynności, gesty, przedmioty, jak też słowa! Nic dziwnego, że 24 grudnia od wieków inspiruje naszych pisarzy i poetów. W tym tekście znajdziecie subiektywny przegląd najpiękniejszych cytatów świątecznych z krajowych utworów lirycznych oraz prozatorskich. Oto Wigilia w polskiej literaturze, na podstawie wybranych fragmentów.

Wieczerza wigilijna to piękny moment, który łączy Polaków w kraju i za granicą. Badacze uważają, że jest echem starochrześcijańskiej tradycji wspólnego spożywania posiłku, będącej symbolem braterstwa oraz miłości między ludźmi. Zachęcam do lektury zestawienia świątecznych cytatów, które skupiają się na dniu poprzedzającym Boże Narodzenie.

Setkowicz, Adam (1875-1946), Kraków, Wydawn. kart polsk. – A. S.,1912, polona.pl

Wigilia w literaturze polskiej: fragmenty z książek i poezji

Czas, gdy cichną wszystkie spory… Nikt nie potrafi opowiadać o magii i pięknie wigilijnego wieczoru jak ludzie słowa. W polskiej literaturze nie brak przykładów prozy, poezji oraz dramatu, których główna tematyka oscyluje wokół Bożego Narodzenia. Poniżej znajdziecie zarówno klasykę, jak i nieco nowsze lektury.

Kraków, Wydawnictwo “Sztuka”, ok. 1928, polona.pl

Wigilia w krajowej poezji: wybrane cytaty z wierszy

Oto kilka fragmentów wierszy polskich poetów, które mogą posłużyć za inspirację lub np. życzenia bożonarodzeniowe. Będę pięknie prezentować się na kartce świątecznej, mogą być też ciekawą alternatywą dla popularnych treści gwiazdkowych e-maili lub smsów.

„Jest w moim kraju zwyczaj, że w dzień wigilijny, /Przy wzejściu pierwszej gwiazdy wieczornej na niebie,/Ludzie gniazda wspólnego łamią chleb biblijny /Najtkliwsze przekazując uczucia w tym chlebie”.

Cyprian Kamil Norwid, “Opłatek”

„I drzewa mają swą wigilię…
W najkrótszy dzień Bożego roku,
Gdy błękitnieje śnieg o zmroku:
W okiściach, jak olbrzymie lilie,
Białe smereczki, sosny, jodły,
Z zapartym tchem wsłuchane w ciszę,
Snują zadumy jakieś mnisze
Rozpamiętując święte modły”.

Leopold Staff, “Wigilia w lesie”

„Właśnie ojciec kiwa na matkę,
Że czas się dzielić opłatkiem,
więc wszyscy podchodzą do siebie
i serca drżą uroczyście
jak na drzewie przy liściach liście.
Jest cicho. Choinka płonie.
Na szczycie cherubin fruwa”.

Konstanty Idefons Gałczyński, “Powrót”

„Gwiazdy same podejdą do proga,
O dzieciństwie śnieg kolędę zanuci! —
Powróciłem, matko moja droga,
Jeszcze nieraz odejdę, by wrócić”.

Stanisław Ciesielczuk, „Wigilija”

„Podzielić się opłatkiem,/ powiedz mi, co to znaczy?/ To dobrze życzyć innym/ I wszystko im przebaczyć”.

Mieczysława Buczkówna, “Przy Wigilii”

Francja, HB, 1916, (miejsce nieznane, drukarz nieznany), polona.pl

„To właśnie tego wieczoru,
gdy mróz lśni, jak gwiazda na dworze,
przy stołach są miejsca dla obcych,
bo nikt być samotny nie może”.

Emilia Waśniowska, “Wieczór wigilijny”

„Zapadł wieczór – ten jedyny,/ najpiękniejszy w roku,/ wszyscy są dla siebie mili/ i tak cicho wokół./ Pora, gwiazdko, na wieczerzę,/ widzisz, jak czekamy,/ wyjdź na niebo srebrnym blaskiem, / w oknie się spotkamy”.

Włodzimierz Dulemba, „Wigilia z gwiazdką”

„Białe opłatki, białe stoły,
Świeżych choinek las…
Doprawdy mogą dziś anioły
Zagościć pośród nas”.

 Bronisława Ostrowska, „Gwiazdka”

„O, jak błogo w drzewka blaskach,/ z łonem pełnym dum i ciasta,/ tonąć w pieśniach i powiastkach,/ co w zaciszu krążą strzech”.

Jeremi Przybora, „Płoną izby drzewka blaskiem”

„Pomódlmy się w Noc Betlejemską,
w Noc Szczęśliwego Rozwiązania,
by wszystko się nam rozplatało,
węzły, konflikty, powikłania”.

Jan Twardowski, „Pomódlmy się w Noc Betlejemską”

1) Tondos, Stanisław (1854-1917), Kraków, Wydawnictwo Salonu Malarzy Polskich, 1929; 2) Warszawa, Wyd. Fr. Karpowicz, 1938, polona.pl

Świąteczne cytaty z książek: wybrane fragmenty

Poniżej znajdziecie wybrane cytaty o Bożym Narodzeniu, które skupione są wokół wigilijnej wieczerzy. Wzruszające, zabawne, poruszające, jak też prezentujące przedświąteczną codzienność.

„Drzwi otwierały się wreszcie. Salon jaśniał, pachniał i krążył przed naszymi oczyma. Szelest anielskich skrzydeł snuł się po całym domu, a choinka gorzała, tak jak goreje niebo gwiaździste — oczy mrużyły się, a serce topniało. Dzieci wchodziły nieśmiało, zupełnie oszołomione. Rodzice tak samo onieśmieleni przyciągali je za ręce i całowali. Okiennice były otwarte i we wszystkich oknach jaśniały czarodziejskie choinki. Dużo chwil cudnych upłynęło, zanim dzieci wreszcie spostrzegły podarunki pod choinką dla wszystkich ułożone”.

Maria Dąbrowska, “Boże Narodzenie”

„Dziś jest Wigilia — powiedział i o niczym innym nie chciał słyszeć. Marta zaproponowała, żeby choinkę ubrać tylko watą i srebrnymi nićmi. Czytała taki opis w książce i pomysł wydał jej się bardzo poetyczny. Ale wuj Miś orzekł, że to „Bóg wie co!” — ma być choinka, to niechże będzie przyzwoita, taka jak była od wieków. Z jabłkami, orzechami, z girlandami. I żeby na niej wisiały aniołki i koszyczki pełne cukierków, pierniki lukrowane i pomarańcze. Słowem wszystko, co powinno wisieć na uczciwej choince”.

Zofia Żurakowska, “Pożegnanie domu”

„W Wigilię przed godnymi świętami już od samego świtania wrzał przyspieszony, gorączkowy ruch w całych Lipcach. W nocy czy też dopiero na odedniu mróz był znowu krzepko chycił, a że przyszedł po paru dniach miętkich i wilgnych mgieł, to obwalił drzewa sadzią jakby tymi szklanymi strużynami albo zasie puchem co najbielszym; słońce się nawet całkiem wyłupało i świeciło na modrym, jakby oprzędzonym w cieniuśkie, przejrzyste mgły niebie, jeno że blade było, ostygłe kiej ta Hostia w monstrancji utajona, nic nie grzejące, a naprzeciw, bo mróz brał na dzień, podnosił się jeszcze i przejmował taką skrzytwą, że dech zapierało i stworzenie wszelkie chodziło w parach oddechów, niby w kłębach mgieł, ale świat się cały rozsłonecznił i stanął w takich migotliwych, jarzących blaskach, w takich ostrych skrzeniach, jak żeby kto diamentową rosą przyokrył śniegi, aż oczy bolały patrzeć”.

Władysław Reymont, “Chłopi”

Ostoja-Gajewski, Mirosław (1867-1931), Kraków, Wydawnictwo Salonu Malarzy Polskich, 1925, polona.pl

„(…) za kilka godzin przecież Wigilia! Jedyna taka na świecie, polska. Rodzinna, pełna bliskości, solidarności, harmonii, dobroci, przebaczenia, pojednania. Za kilka godzin ci złorzeczący mu z kolejki ludzie zasiądą do stołów i poczują w sobie jakąś nieprawdopodobną odmianę. Porzucą zawiść, zapomną o pysze, odepchną od siebie nienawiść. Wszystkich wokół będą – przez kilka godzin –  kochać i szanować. Wszystkim będą życzyć dobrze, wszystkim, na kilka godzin, przebaczą, we wszystkich dojrzą jakąś dobroć i szlachetność. Na kilka godzin”.

Janusz Leon Wiśniewski, „I odpuść nam nasze…”

„– Zreasumujmy. Barszcz jest. Uszka są. Kutia jest. Kapusta z grzybami jest. Karpia wyjęłaś?
Pod panią Borejko ugięły się nogi.
–Nie! – jęknęła.
–Ale ja wyjąłem – rzekł roztargnionym tonem ojciec Borejko, nie odrywając wzroku od książki. – Zważ, Milu, na ile nieoczekiwanych sposobów przejawia się moja miłość”.

Małgorzata Musierowicz, “Noelka”

„Myślę sobie, że cuda dzieją się wokół nas każdego dnia, tylko nie umiemy ich dostrzegać, bo nie chcemy ani nie potrafimy w nie uwierzyć. Umysł, który nie wierzy, odporny jest też na cuda. Tylko że… przychodzi niekiedy taki moment, że wbrew naszej woli dzieje się nagle coś pięknego. I dzieje się właśnie po to, by docenić codzienny cud życia. I żeby o cudzie, jakim jest życie, nie zapominać”.

Sylwia Winnik, “Moc truchleje. Opowieści wigilijne 1939-1945”

1) i 2) Boratyński, Wacław (1908-1939), Kraków, Polonia, 1935, polona.pl

Wszystkie cytaty zostały zebrane na podstawie treści dostępnych w internetowej sieci (m.in. wikiquote, literat.ug.edu, wolnelektury, lubimyczytac). Grafiki pochodzą z biblioteki cyfrowej POLONA.

Zachęcam także do przeczytania tekstu “Ciekawostki o polskiej choince: 5 świątecznych faktów“.