Spacer w Nibylandii, czyli „Piotruś Pan” w Szczecinie

Nibylandia to fikcyjna, utopijna wyspa ze świata powieści „Piotruś Pan” J. M. Barriego. Kraina wiecznego dzieciństwa, marzeń i wyobraźni… W tym roku po raz pierwszy w Szczecinie zagościł bajkowy ogród świateł. Wystawa Garden of Lights pod tytułem „Piotruś Pan” skłoniła mnie do odświeżenia sobie słynnej książki, filmu „Marzyciel”, ale też większego zainteresowania się genezą oraz ogólnym odbiorem tej opowieści. Zapraszam na post łączący działy „Własne drogi” i „Biblioteczka”.

„Musisz pomyśleć o czymś cudownym. A takie myśli uniosą cię same w powietrzu”: napisał James Matthew Barrie w książce „Piotruś Pan i Wendy”. Ruszamy na magiczną przechadzkę?

Garden of Lights, Szczecin, Piotruś Pan, archiwum prywatne (listopad 2023)

archiwum prywatne

„Piotruś Pan”: bajka i historia

Bajkowe ogrody świateł to ciekawa rozrywka dla dzieci i dorosłych. Wizyta w nich może być świetną zabawą dla najmłodszych, a dla starszych np. pretekstem do przypomnienia sobie słynnych opowieści, które od lat pobudzają naszą wyobraźnię, a także lepszego poznania ich autorów czy kontekstu kulturowego.

„Piotruś Pan” jest historią lubianą, znaną, jednak nie każdy wie, co i kto kryje się za tą bajką! Przy okazji spaceru zapraszam na garść literackich ciekawostek. Czy wiecie, że…?

archiwum prywatne, ogród świateł w Szczecinie

archiwum prywatne

J.M. Barrie: dramaturg i powieściopisarz

„Piotruś Pan” to powieść autorstwa szkockiego powieściopisarza i dramaturga J. M. Barriego. Twórca był zapalonym czytelnikiem. Od wczesnych lat dzieciństwa pragnął też zostać pisarzem. Przez pewien czas pracował jako dziennikarz. Później zaczął pisać powieści. Książki przyniosły mu popularność i uznanie. Jednak to „Piotruś Pan” rozsławił jego nazwisko na całym świecie!

Na początku Barrie napisał sztukę teatralną, którą po raz pierwszy wystawiono w 1904 roku. Później zaadaptował ją na powieść.

James Matthew Barrie, jako autor „Piotrusia Pana” oraz znakomity dramaturg, odebrał wiele zaszczytów! Poznał Rodzinę Królewską, zyskał tytuł szlachecki baroneta, został odznaczony Orderem Zasługi. Było to nie tylko utalentowany twórca, ale też człowiek o wielkiej wyobraźni i sercu.

archiwum prywatne, Garden of Lights

archiwum prywatne

Wieczny chłopiec: złamane serce i nadzieja

Barriego jako twórcę interesowały takie tematy jak relacje międzyludzkie, nieskończona moc wyobraźni i motyw przemijania. W swojej twórczości czerpał wiele z osobistych doświadczeń oraz otoczenia. Geneza „Piotrusia Pana” jest złożona.

Być może na postać wiecznego chłopca miał wpływ starszy brat Barriego – David. W wieku dziecięcym autor „Piotrusia Pana” doświadczył wielkiej tragedii. W wyniku wypadku w wieku 13 lat zmarł jego brat. David był ulubieńcem matki przyszłego pisarza. Kobieta doświadczyła głębokiej depresji. Mały James próbował ją pocieszyć. Bezskuteczne. Rodzina nigdy nie otrząsnęła się z tego nieszczęścia…

To nie wszystko. Do stworzenia historii „Piotrusia Pana” autora zainspirowały m.in. zabawy z dziećmi Llewelyn Davies. Pierwsze spotkanie z nimi miało miejsce podczas spaceru, wtedy to Barrie wraz z psem napotkali 2 najstarszych chłopców z nianią. Ale braci było pięcioro! Pisarz zaprzyjaźnił się z chłopcami i ich matką. Imię głównej postaci powieści jest podobno połączeniem imienia najmłodszego z braci (Petera) oraz greckiego boga lasów i pasterzy – Pana.

Rodzina Llewelyn Davies w jakiś czas po premierze sztuki doświadczyła tragedii. Najpierw zmarł ojciec chłopców, a parę lat po nim (po wyniszczającej chorobie) matka. Barrie w międzyczasie też doświadczył zawodu. Rozpadło się jego małżeństwo. Nie pozostał jednak obojętny wobec ogromu cierpień, jakie dotknęły rodzinę Llewelyn Davies. Został jednym z oficjalnych opiekunów ich synów.

archiwum prywatne

archiwum prywatne

Marzyciel: nawiązania i adaptacje

Powstało wiele adaptacji i nawiązań filmowych do „Piotrusia Pana”. Duży wpływ na jego odbiór miała animacja Walta Disneya. Film z 1953 roku zawładnął umysłami dzieci, jednak dokonał też wielu zmian w treści oryginału. Każda kolejna wersja na swój sposób przetwarzała tę opowieść. Historia w wyniku uproszczeń i przeróbek, zatraciła wiele cech pierwotnego charakteru.  „Piotruś Pan” jest znacznie bardziej głęboką, skomplikowaną i niejednoznaczną powieścią niż się na pozór wydaje. Warto sięgnąć do źródeł.

Relacje pisarza z rodziną Llewelyn Davies oraz proces tworzenia „Piotrusia Pana” przedstawił dość luźno reżyser Marc Forster w filmie „Marzyciel” (Finding Neverland) z 2004 roku. W obrazie zagrali m.in. Johnny Depp, Kate Winslet oraz Dustin Hoffman. Polski kompozytor Jan Kaczmarek otrzymał Oscara za muzykę do filmu!

Co ciekawe, w „Marzycielu” występuje pies rasy landseer. Taki sam, jakiego miał autor „Piotrusia Pana”. Bajkowa Nana, czyli wierna psica i opiekunka dzieci rodziny Darling, miała swój pierwowzór w rzeczywistości! Barrie miał pupila, który wabił się Portos. Pies odgrywał znaczną rolę w życiu pisarza.

archiwum prywatne, ogród świateł

archiwum prywatne

Ikona: kultura i psychologia

Czasopismo „Time” opublikowało kiedyś listę 100 najbardziej wpływowych ludzi, którzy nigdy nie istnieli… i swoje miejsce miał tam Piotruś Pan. To postać ciekawa z wielu względów. Niejednoznaczna, ale też pobudzająca wyobraźnię. Liczne nawiązania do wiecznego chłopca można znaleźć nie tylko w kulturze, ale też psychologii.

Niektórzy uważają, że „Piotruś Pan” jest pionierską pracą w dziedzinie psychologii dziecięcej. Mówi się, że wiedza pisarza na ten temat wyprzedzała ówczesną naukę. Zwracał on szczególną uwagę na większe zrozumienie psychicznych i emocjonalnych potrzeb dzieci.

Do postaci wiecznego chłopca nawiązuje też Syndrom Piotrusia Pana. Wersja mężczyzny-dziecka. Psychologiczne pojęcie. To określenie opisujące mężczyznę, który pomimo swojego dorosłego wieku nie potrafi zachowywać się jak dojrzała osoba. Piotruś Pan nie bierze odpowiedzialności za swoje czyny i prowadzi powierzchowne życie. Faktycznie, książkowy wieczny chłopiec nie był postacią całkowicie pozytywną…

O „Piotrusiu Panie” można napisać jeszcze wiele, wiele więcej. Jak widać – popularne bajki mogą zaskoczyć! Warto czasem po latach sięgnąć po historie znane z dzieciństwa. Ich odbiór w dorosłym życiu jest inny. Dojrzalszy, pełniejszy. Warto też przedrzeć się przez współczesny powierzchowny i wyłącznie rozrywkowy odbiór klasycznych bajek, by dotrzeć do naprawdę wartościowych treści ukrytych w tych ponadczasowych opowieściach. Pretekstem do tego, jak widać, może być nawet wizyta w tematycznym ogrodzie świateł…

archiwum prywatne, wystawa Garden of Lights

archiwum prywatne, świetlna wystawa

PS Lubicie „Piotrusia Pana”?  Oglądaliście „Marzyciela”? Zachęcam także do obejrzenia rolki ze spaceru w ogrodzie świateł, która dostępna jest na moim Instagramie.

autor: Urocznica, źródła informacji: m.in. kultura.onet.pl, booklips.pl, wikipedia.org, dwutygodnik.com, doz.pl, zdjęcia: archiwum prywatne (listopad 2023, Garden of Lights, Szczecin)

Wróżka, czyli wieszczka – postać z baśni, folkloru i kultury