Espresso, latte, cappuccino, mocha? Czarna, z mlekiem, cukrem, miodem, a może z przyprawami lub słodkim syropem? W filiżance albo ceramicznym kubku? Wiele osób nie wyobraża sobie dnia bez kawy. Ten napój to jedna z najpopularniejszych używek na świecie. Dziś, 29 września, obchodzimy Międzynarodowy Dzień Kawy. Z tej okazji – zapraszam na ciekawostki i cytaty o kawie. Znajdziecie tu fakty, informacje, ale też fragmenty prozy, poezji, sentencje oraz myśli znanych ludzi.

Jedni piją ją rano „na rozbudzenie”, inni w porze podwieczorku – dla smaku. Każdy ma swoją ulubioną. Istnieją bowiem dziesiątki sposobów parzenia kawy oraz napojów na jej bazie. Podobno ponad 80% Polaków pije kawę każdego dnia, a powyżej 50% nie poprzestaje na jednej filiżance dziennie. Statystyczny Polak spożywa około 3 kilogramów kawy rocznie. Poniżej wybrane ciekawostki i cytaty o kawie.

„– Jaką kawę pijasz? – Czarną jak noc, słodką jak grzech”. Neil Gaiman, „Chłopaki Anansiego”

Pexels

Nasza nazwa napoju

Nazwa kawy pochodzi prawdopodobnie od arabskiego słowa kahwa. Wyraz został zapożyczony do polszczyzny za pośrednictwem języka tureckiego. Określenie wywodzi się od nazwy geograficznej Kaffa w południowej Abisynii, gdzie dziko rosły krzewy kawowe.

Słowo arabskie przeniknęło do większości języków europejskich (i nie tylko) poprzez wyraz turecki (kahve) i utworzoną od niego włoską nazwę caffè. Stąd w wielu krajach napój nazywany jest podobnie. Np. w Anglii – coffee, we Francji – café, w Chorwacji – kafa, w Danii – kaffe, w Niemczech – kaffee. Poza Europą to np. w Chinach – kafei, w Japonii – koohii, w Izrealu – kave. Nietrudno zauważyć, że prawie cały świat skorzystał z tego samego wzorca etymologicznego.

„Z przyjemnością myślałam o pękatym dzbanku z gorącą kawą, o niebieskiej porcelanowej filiżance i o wybrzuszonym, malutkim dzbanuszku do mleka, niebieskim, ale w białe stokrotki”, Sylvia Plath, „Szklany klosz”

Początki kawy w Polsce

W Europie kawa pojawiła się około XVI wieku. W Polsce – w XVII w., po bitwie pod Wiedniem (1683). Najpierw poznaliśmy ją w formie tureckiej. Miłośnikami napoju był Jan III Sobieski oraz Bohdan Chmielewski. W kraju kawa zdobyła popularność na przełomie XVII i XVIII wieku. Wtedy zaczęły powstawać pierwsze kawiarnie. Napój propagowały czasopisma, w tym „Monitor”. Uważano, że kawa poprawia zdolności do pracy. Mówiono, że nie szkodzi zdrowiu, a nawet wspiera układ pokarmowy. Aromatyczny napój uwielbiał podobno Ignacy Krasicki, a Adam Kazimierz Czartoryski poświecił kawie komedię.

W XVIII wieku ukazał się pierwszy w Polsce podręcznik dla kawiarzy. Spopularyzowanie się używki pozwoliło zaś rozwinąć w kraju wytwórczość porcelany oraz ceramiki. Pod koniec XVIII wieku mocna kawa „po polsku”, pita z wyborową tłustą śmietanką, wśród cudzoziemców dorównywała sławą naszemu chlebowi. W XIX wieku powstała pierwsza w kraju wytwórnia kawy zbożowej. W tym samym czasie pojawiły się też firmy specjalizujące się w obrocie kawą.

„Śmiech kobiety, zapach dziecka, przyrządzanie kawy  –  oto różne smaki i zapachy miłości”. Anthony Capella, „Ulotny urok kawy”

Wpływ kawy na zdrowie

Naukowcy wciąż nie są zgodni w kwestii wpływu kawy na zdrowie. Jedni chwalą jej działanie stymulujące – pobudzenie organizmu, zniesienie zmęczenia, uprawnienie procesów myślowych. Inni oskarżają ją o wywoływanie wielu schorzeń. Mówi się, że kawa wypłukuje wapń z organizmu, może negatywnie wpływać na kobiety w ciąży, zwiększa uczucie niepokoju, utrudnia zasypianie, podnosi cholesterol i powoduje uzależnienie fizyczne.

Jednocześnie, według niektórych, kawa miewa niekiedy właściwości lecznicze. Polepsza pamięć i zdolności poznawcze, przyśpiesza metabolizm, jest źródłem przeciwutleniaczy, może ograniczać rozwój próchnicy zębów.  Najważniejsze – by pić ją w umiarkowanych ilościach. Naukowcy zalecają max 3 filiżanki dziennie, przy zachowaniu zdrowego trybu życia.

„Kawa musi być gorąca jak piekło, czarna jak diabeł, czysta jak anioł, słodka jak miłość”. Charles-Maurice de Talleyrand

Kawa w popkulturze

Kawa zajmuje ważne miejsce w literaturze, malarstwie (np. Pierre Bonnard, Edvard Munch), filmie oraz serialach. Przykładowo, podobno dzięki „Przyjaciołom” upowszechniło się picie kawy w dużych kubkach. Napój w kubkach termicznych zyskał popularność m.in. dzięki filmowi „Diabeł ubiera się u Prady” czy serialowi „Seks w wielkim mieście”.

Bardzo popularny jest trend publikowania zdjęć napoju w mediach społecznościowych. Trzeba jednak pamiętać o szczegółach, tematycznych dodatkach i ładnym otoczeniu. Jesienią najbardziej popularne są fotografie kaw korzennych, z dodatkami, np. słynnej „Pumpkin Spice Latte”. W internetowej sieci bardzo popularne jest hasło „Miłego dnia i smacznej kawusi!”. Króluje ono na Instagramie. Jedni stosują je bo chcą być życzliwi dla innych, ładnie się przywitać, inni – sobie z tego żartują lub traktują ten zwrot z przymrużeniem oka. W każdym razie: to jedna z najbardziej popularnych porannych form przywitania w instagramowym świecie.

„Kawa w maszynce zapachniała apetycznie. Życie od razu wydało się nieco przyjemniejsze. To niesamowite, ile może zdziałać kilka łyków gorącej czarnej kawy”.  Camilla Lackberg, „Księżniczka lodu”

Cytaty o kawie

Na koniec – jeszcze kilka cytatów o kawie. Napój ten został uwieczniony w wielu dziełach literackich. Uwielbia go mnóstwo pisarzy. Podobno francuski literat Honoré de Balzac uważał kawę za sprzymierzeńca w pisaniu. Napój uwielbiali też m.in. Søren Aabye Kierkegaard i Jean-Jacques Rousseau, Albert Camus, a także Jean-Paul Sartre. Ze współczesnych znanych pisarzy kawę bardzo lubi np. Harlan Coben.

Wśród utalentowanych literacko kawoszy jest również wielu Polaków.  Napój ten cenił np. wspominamy Ignacy Krasicki, ale też Adam Mickiewicz. Kawę uwielbiali Skamandryci. Piła ją chętnie również Agnieszka Osiecka, czego ślady można znaleźć w jej twórczości. Poniżej kilka fragmentów z krajowej literatury.

„Oto spo­czę­łaś w bia­łej por­ce­la­nie,/ Arab­skich pu­styń córo, czar­na kawo!”. Antoni Lange, „Kawa”

„Oce­any czar­nej kawy/ za­sty­gły mię­dzy nami./ Roz­bit­ko­wie w fi­li­żan­ce kawy/ mię­ciut­kiej jak czar­ny ak­sa­mit”. Agnieszka Osiecka, „Filiżanka kawy”

„Tu roznoszono tace z całą służbą kawy,/ Tace ogromne, w kwiaty ślicznie malowane,/ Na nich kurzące wonnie imbryki blaszane/ I z porcelany saskiej złote filiżanki,/ Przy każdej garnuszeczek mały do śmietanki./ Takiej kawy jak w Polszcze nie ma w żadnym kraju”. Adam Mickiewicz, „Pan Tadeusz”

„Bo kawa zimna warta grosz, albo patyk złamany”. Władysław Stanisław Remont, „Ziemia obiecana”

„Gorąca kawa wygrywa, choć/ ciągle jest jeszcze tępo, płasko i brudno”. Edward Pasewicz, „Rano”

„Piję kawę i wyobrażam sobie brzask gdzie indziej”. Andrzej Stasiuk, „Jadąc do Babadag”

„Któż to pije kawę w szklankach! Przed wojną piło się zawsze w filiżankach – nie tyle się zdziwiła, co prawie obruszyła. – W szklankach kawa traci smak”. Wiesław Myśliwski, „Ucho igielne”

Pexels

autor: Urocznica, źródło: socoffee.pl, poradnia-jezykowa.uni.lodz.pl, cofeecave.pl, dziendobry.tvn.pl, lubimyczytac.pl, quotepark.com, poezja.org, lektury.waw.pl, wolnelektury.pl, foto: Pexels

Cytaty o herbacie: z prozy, poezji i nie tylko!