„Portret Doriana Graya” to najsłynniejsze dzieło Oscara Wilde’a. Pierwodruk książki ukazał się w miesięczniku „Lippincott’s Monthly Magazine” w 1890 roku. Powieść okrzyknięto skandalem. Książka jest jednym z najważniejszych dzieł literatury angielskiej i przynależy do światowego kanonu klasyki. Ta dawna, skandalizująca opowieść o skutkach ulegania złu od lat fascynuje kolejnych czytelników. Znałam fabułę, ekranizację z 2009 roku, ale po oryginał sięgnęłam dopiero teraz.

Za mną pierwsze polskie nieocenzurowane wydanie. „Portret Doriana Graya” to lektura ciekawa i dająca do myślenia, choć z pewnością niełatwa w odbiorze.

„Ludzie znają dziś cenę wszystkiego, nie znając wartości niczego”.

Obraz człowieka zepsutego

Nie było to moje pierwsze spotkanie z twórczością Wilde’a. Wcześniej czytałam dwa opowiadania tego autora. Byłam jednak bardzo ciekawa jego słynnej powieści. „Portret Doriana Graya” to obraz mężczyzny ze skazą. Portret psychologiczny człowieka zepsutego.

Londyn, koniec XIX wieku. Dorian Gray, główny bohater, to niezwykłe przystojny młody mężczyzna. Wywodzi się z wyższych warstw społecznych i rozpoczyna życie w kręgach salonowej elity. Pozuje do obrazu pewnego malarza. Artysta jest zafascynowany młodzieńcem. Dorian wzbudza też zainteresowanie przyjaciela malarza – lorda, który jest cynicznym bywalcem salonów. Obaj budzą w młodzieńcu próżność. Lord, dodatkowo, staje się ważnym mentorem dla chłopaka. Ogromny zachwyt całej trójki budzi również portret młodzieńca.

Sportretowany wypowiada zaś słowa: „Jakie smutne! – mówi Dorian Gray – Ja się zestarzeję i będę brzydki i odpychający. Ale portret ten na zawsze pozostanie młody. Nigdy nie będzie starszy niż w dzisiejszym czerwcowym dniu. Gdybyż mogło być przeciwnie! Gdybym ja pozostał wiecznie młody, a obraz się starzał! Wszystko bym za to oddał, wszystko! Tak, nie ma nic na świecie, czego bym za to nie oddał. Oddałbym duszę własną!”.

Straszne słowa stają się przerażającą w skutkach klątwą. Dorian zyskuje przekonanie o wiecznej potędze piękna i młodości. Wykorzystuje swoje atuty, by zdobyć wszystko, o czym marzy oraz czego zapragnie. Staje się egoistyczny, okrutny, wyrachowany i obłudny. Nie liczy się z żadnym człowiekiem. Żyje wyłącznie dla przyjemności. Bez skrupułów rani innych, by zaspokoić swoje własne potrzeby. Za zło, które wyrządził, zapłaci jednak bardzo wysoką karę.

„Każdy z nas nosi w sobie niebo i piekło”.

Życie, sztuka, miłość

Powieść porusza takie tematy jak życie, miłość, sztuka, zło i przemijanie. Książka zawiera aspekt moralno-etyczny, ale też wątek sensacyjny oraz fantastyczny. W powieści pojawia się motyw śladów zbrodni i grzechów odbijających się w człowieku. Obraz Doriana jest zwierciadłem jego duszy. Do tego mamy m.in. temat fatalnego wpływu jednego człowieka na drugiego, obsesji czy wątki homoerotyczne. Książka to obraz natury ludzkiej, ale też portret XIX-wiecznej arystokracji angielskiej. Wilde porusza również tematykę estetyzmu, koncepcji sztuki dla sztuki oraz problematyki sensu życia.

„Portret Doriana Graya” to książka łącząca w sobie wiele gatunków. Zawiera elementy powieści gotyckiej, psychologicznej, moralitetu i eseju. Autor uzupełnij ją też o własne przemyślenia oraz lęki. Wilde zawarł w książce swoje poglądy na sztukę i nazwał nawet powieść swoją duchową autobiografią. Powieść cechuje wyszukane słownictwo oraz styl, a akcja rozwija się powoli. To wszystko sprawia, że „Portret…” nie jest lekturą lekką, to książka niełatwa w odbiorze, jednak pomysłowa i wartościowa.

W powieści autor w umiejętny sposób kieruje czytelnikiem. To lektura pełna mądrych oraz trafnych przemyśleń, która opatrzona jest ważnym przesłaniem. „Portret Doriana Graya” to książka pouczająca. Lekcja. Wilde za jej pomocą przypomina, że warto kierować się dobrem, uczciwością i prostotą. „Nie ma winy bez kary”.

„Dusza jest straszną rzeczywistością. Można ją kupić i sprzedać, i zamienić. Można ją zatruć i udoskonalić. Każdy z nas ma duszę. Wiem o tym”.

Ponadczasowy moralitet

„Portret Doriana Graya” to jedna z tych klasycznych powieści, które warto znać. Książka jest wyprawą w głąb człowieka, do najmroczniejszych zakątków jego duszy. To też skarbnica cytatów oraz lektura zachęcająca do refleksji i różnych przemyśleń. Warto ją jednak czytać, znając choć pobieżnie biografię Oscara Wilde’a. Poza tym, to wciąż lektura niezwykle uniwersalna i aktualna.

Człowiek chcący za wszelką cenę zatrzymać swoją młodość. Ten obraz znamy bardzo dobrze i w naszych czasach. Próżność oraz znaczenie wyglądu zewnętrznego są we współczesnym społeczeństwie bardzo ważne. Kult ciała przybrał patologiczną formę. Idealizacja powierzchowności i wybujały konsumcjonizm to jedne z najgorszych wad teraźniejszej ludzkości. Jakiś czas temu w psychiatrii został więc opisany „Syndrom Doriana Graya”. To zbiór objawów, które charakteryzują się niechęcią do starzenia się oraz skrajnym lękiem przed tym, że z biegiem lat ciało ulegnie deformacji. Dotknięte syndromem osoby decydują się na niebezpieczne praktyki, by zatrzymać młodość. W pogodni za idealnym wyglądem ryzykują zdrowie, poddając się autodestrukcji.

Dlatego też, między innymi, warto przeczytać „Portret Doriana Graya”, by przypomniał odbiorcy, co jest tak naprawdę ważne. Ku refleksji, przestrodze, jako upomnienie, ale też dla czytelniczej przyjemności obcowania z najsłynniejszą klasyką. Warto. Polecam też film.

„Nie ma książek moralnych lub niemoralnych. Są książki napisane dobrze lub źle. Nic więcej”.

Tytuł: „Portret Doriana Graya” (The Picture of Dorian Gray)

Autor: Oscar Wilde

Tłumacz: Jerzy Łoziński

Rok wydania: 2021 (I wydanie: 1890)

Wydawnictwo: Zysk i S-ka

autor: Urocznica, zdjęcia: mat. prasowe, Pixabay (zdjęcie portretowe autora)

3 książki na długie wieczory – klasyka literatury